Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η συχνότερη αιτία θανάτων λόγω καρκίνου παγκοσμίως.

Οι περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα δυστυχώς πεθαίνουν διότι όταν γίνει η διάγνωση της πάθησης, βρίσκεται ήδη σε προχωρημένα στάδια.

Σε περίπου 15% των ασθενών, η διάγνωση γίνεται όταν βρίσκονται στο στάδιο 1 της νόσου. Η θεραπεία στο αρχικό αυτό στάδιο επιτρέπει την επιβίωση του 70% των ασθενών. Στους υπόλοιπους με πιο προχωρημένα στάδια, η επιβίωση είναι χαμηλότερη της τάξης του 5%, στα 5 χρόνια από τη διάγνωση.

Πρέπει να τονίσουμε ότι σήμερα, είναι σχεδόν μόνο τυχαία που ανακαλύπτεται καρκίνος πνεύμονα σε στάδιο 1 σε άτομα χωρίς συμπτώματα.

Οι γιατροί από το 1970 προσπαθούσαν να βρουν μέθοδο έγκαιρης ανίχνευσης καρκίνου του πνεύμονα. Η ανάγκη αυτή ήταν ακόμη πιο επιτακτική σε ομάδες ψηλού κινδύνου όπως οι καπνιστές. Είναι γνωστό ότι το 90% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα, παρουσιάζεται σε καπνιστές.

Οι πρώτες προσπάθειες που έγιναν με τη βοήθεια των ακτινογραφιών του πνεύμονα, δεν απέδωσαν. Η απλή ακτινογραφία των πνευμόνων δεν βοηθούσε την έγκαιρη ανίχνευση της νόσου και δεν αύξανε την επιβίωση των ασθενών.

Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε η αξονική τομογραφία των πνευμόνων. Η πρόοδος που επιτεύχθηκε στην τεχνολογία αυτή επέτρεψε την ανάπτυξη της ελικοειδούς αξονικής τομογραφίας.

Η ελικοειδής αξονική τομογραφία έχει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι της συμβατικής αξονικής τομογραφίας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται το γεγονός ότι η διάρκεια εξέτασης είναι μικρότερη, η εξέταση μπορεί να πραγματοποιηθεί σε ένα κράτημα αναπνοής και πολύ σημαντικό, η δόση ακτινοβολίας στους ασθενείς είναι μειωμένη.

Με εφόδιο το νέο ισχυρό και λιγότερο επικίνδυνο όπλο, οι γιατροί δοκίμασαν να μάθουν εάν με τη χρήση του, θα μπορούσαν να ανιχνεύουν έγκαιρα και σχετικά ανώδυνα τον καρκίνο των πνευμόνων.

Η μεγαλύτερη σε αριθμούς ασθενών και χρονική διάρκεια έρευνα για το σκοπό αυτό άρχισε το 1993. Ονομάζεται International Early Lung Cancer Action Program (I-ELCAP). Μέχρι το 2005, σε διάφορες χώρες που έλαβαν μέρος στο ανιχνευτικό αυτό πρόγραμμα, συμπεριλήφθηκαν 31.567 ασθενείς που δεν είχαν αρχικά κανένα σύμπτωμα.

Οι ασθενείς που συμπεριλήφθηκαν είχαν όλοι παράγοντες ψηλού κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα είτε διότι ήσαν καπνιστές είτε διότι είχαν εκτεθεί επαγγελματικά ή με άλλο τρόπο σε ουσίες που προκαλούν καρκίνο πνεύμονα όπως το ραδόνιο, ο αμίαντος,το ουράνιο και το βηρύλλιο. Η ηλικία τους ήταν άνω των 40 ετών και όλοι υπεβλήθησαν σε ελικοειδή αξονική τομογραφία των πνευμόνων. Σε 27.456 συμμετέχοντες, η συχνότητα της εξέτασης ήταν περίπου ετήσια.

Τα αποτελέσματα της ενδιαφέρουσας αυτής έρευνας έδειξαν: Σε 484 ασθενείς διαγνώσθηκε καρκίνος του πνεύμονα. Στο 85% η νόσος ήταν στο στάδιο 1   Υπολογίστηκε ότι μετά τη θεραπεία που έγινε στους ασθενείς με στάδιο 1 καρκίνου πνευμόνων που ανιχνεύτηκε στην έρευνα, το ποσοστό επιβίωσης στα 10 χρόνια από τη διάγνωση, ανέρχεται στο 88%. Η θεραπεία που έλαβαν οι ασθενείς με στάδιο 1 περιελάμβανε τη χειρουργική αφαίρεση του όγκου, χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία   Για όλους τους ασθενείς που βρέθηκαν να έχουν καρκίνο πνευμόνων στην έρευνα αυτή, το ποσοστό επιβίωσης τους στα 10 χρόνια υπολογίστηκε ότι ανέρχεται στο 80% Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι η ετήσια ελικοειδής αξονική τομογραφία σε άτομα με παράγοντες ψηλού κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα, είναι σε θέση να ανιχνεύει τον καρκίνο του πνεύμονα σε στάδια στα οποία μπορεί να επιτευχθεί ίαση.

Η κριτική που ασκήθηκε στην εν λόγω έρευνα είναι ότι απουσίαζε στη μεθοδολογία μια ομάδα ελέγχου η οποία θα περιελάμβανε ασθενείς με ανάλογα χαρακτηριστικά αλλά που δεν θα υποβάλλονταν στην ελικοειδή αξονική τομογραφία για να φανεί εάν υπήρχε διαφορά στις δύο προσεγγίσεις. Η απουσία αυτή, αδυνατίζει τα αποτελέσματα της έρευνας διότι δεν αποδεικνύει τελεσίδικα την υπεροχή της μεθόδου ανίχνευσης που χρησιμοποιήθηκε.

Οι συντελεστές της έρευνας απάντησαν στην κριτική αυτή λέγοντας ότι ως ομάδα ελέγχου, μπορεί να θεωρηθεί το τι συμβαίνει συνήθως στην καθημερινή πρακτική, δεδομένου ότι ο καρκίνος του πνεύμονα είναι πάθηση που παρατηρείται σε μεγάλους αριθμούς. Έτσι τονίζουν τα στοιχεία που υπάρχουν και που δείχνουν ότι με τις σημερινές πρακτικές μόνο ελάχιστοι ασθενείς επιβιώνουν λόγω μη έγκαιρης ανίχνευσης, μπορεί να λειτουργήσουν ως συγκριτικό μέτρο.

Για να λυθεί το επίμαχο αυτό σημείο, διεξάγονται τώρα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη, ανάλογες αλλά τυχαιοποιημένες έρευνες, με ομάδες ελέγχου. Θα αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα συμπεράσματα που θα προκύψουν για την ιδιαίτερα επικίνδυνη και συνεχώς αυξανόμενη αυτή πάθηση.

Εάν αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα μιας τέτοιας ανιχνευτικής προσέγγισης σε ομάδες ψηλού κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα, είναι βέβαιο ότι θα παρατηρηθεί μια δραματική μείωση των θανάτων λόγω της νόσου.

Αναμένοντας όμως δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι η αποφυγή του καπνίσματος, μπορεί να προσφέρει πολύ μεγαλύτερες υπηρεσίες όσον αφορά στην πρόληψη του καρκίνου πνεύμονα και στη διάσωση τεράστιου αριθμού ανθρωπίνων ζωών κάθε χρόνο.