Όταν σκεφτόμαστε παθήσεις του μαστού, πρώτα έρχονται στο μυαλό οι γυναίκες. Πράγματι προβλήματα του μαστού εκδηλώνονται πολύ σπανιότερα στους άνδρες.

Παρά το γεγονός αυτό, οι άνδρες πρέπει να είναι προσεκτικοί και να ζητούν ιατρική συμβουλή, εάν αντιληφθούν κάτι ασυνήθιστο στους μαστούς τους.

Συνήθως τα προβλήματα που εκδηλώνονται στους μαστούς των ανδρών δεν είναι σοβαρά. Ωστόσο επιβάλλεται η διερεύνηση τους, διότι κάποτε πρόκειται για περιπτώσεις που χρειάζονται έγκαιρη αντιμετώπιση.

Για παράδειγμα, εάν ένας άνδρας αντιληφθεί ότι στον ένα του μαστό υπάρχει κάποιο οζίδιο, διόγκωση ή μάζα που συνοδεύεται από ασυμμετρία των δύο μαστών, εάν παρατηρηθεί αιματηρή, γαλακτώδης ή άλλη έκκριση από τη θηλή χρειάζεται εξέταση και συμβουλή από γιατρό.

Η γυναικομαστία είναι το συχνότερο πρόβλημα μαστού στους άνδρες. Πρόκειται συνήθως για καλοήθη αύξηση του μεγέθους και των δύο μαστών.

Οι περισσότερες περιπτώσεις αύξησης του μεγέθους των μαστών στους άνδρες, που μιμούνται τη γυναικομαστία οφείλονται στην παχυσαρκία. Η συσσώρευση του υπερβολικού λίπους στο στήθος σε υπέρβαρους και παχύσαρκους άνδρες δημιουργεί κλινική εικόνα που είναι παρόμοια με αυτή της πραγματικής γυναικομαστίας.

Στην παχυσαρκία ο αδένας του μαστού δεν είναι αυξημένος σε μέγεθος. Το λίπος που συσσωρεύεται γύρω από τον αδένα του μαστού δίνει την εικόνα γυναικομαστίας. Ο αδένας του μαστού που διατηρεί φυσιολογικό μέγεθος εντοπίζεται πίσω από τη θηλή. Στην πραγματική γυναικομαστία υπάρχει αύξηση του μεγέθους του αδένα του μαστού. 

Η πραγματική γυναικομαστία είναι πρόβλημα που εκδηλώνεται και απασχολεί μεγάλο ποσοστό των αγοριών στην εφηβική ηλικία. Περίπου 70% των αγοριών στην εφηβεία παρουσιάζουν γυναικομαστία λόγω των ορμονικών μεταβολών που χαρακτηρίζουν αυτή τη φάση της ζωής τους. 

Η γυναικομαστία στους έφηβους μπορεί να επηρεάζει τον ένα ή συχνότερα και τους δύο μαστούς. Η αύξηση του μεγέθους των μαστών είναι ήπια, δεν προκαλεί πόνο και δεν διαρκεί για πολύ.

Στους ενήλικες άνδρες η πραγματική γυναικομαστία είναι σπάνια. Επηρεάζει λιγότερο από 1% των ανδρών. Στους περισσότερους άνδρες η γυναικομαστία δεν προκαλεί προβλήματα. Ωστόσο ένας στους τρεις αναφέρει ελαφρύ πόνο.

Γυναικομαστία και ασθένειες του ήπατος

Οι ασθένειες του ήπατος επηρεάζουν τις λειτουργίες του. Εάν το ηπατικό πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, όπως για παράδειγμα στην προχωρημένη αλκοολική κίρρωση, οι δυνατότητες του οργάνου να εξουδετερώνουν τα οιστρογόνα μειώνεται.

Οι άνδρες έχουν στο αίμα τους μικρές ποσότητες οιστρογόνων. Αυτά προέρχονται από τον καταβολισμό της τεστοστερόνης. Το συκώτι εξουδετερώνει τα οιστρογόνα αυτά στους άνδρες. Όταν αδυνατεί να το κάνει λόγω κάποιας πάθησης, τα οιστρογόνα στο αίμα αυξάνονται και αυτό οδηγεί σε γυναικομαστία.

Γυναικομαστία, φάρμακα, βότανα και ναρκωτικά

Υπάρχουν διάφορες ουσίες, που όταν αυξηθούν στο αίμα των ανδρών δημιουργούν πραγματική γυναικομαστία, δηλαδή αύξηση του μεγέθους του αδένα του μαστού. Η διακοπή λήψης των εν λόγω ουσιών οδηγεί στη μείωση του μεγέθους του αδένα του μαστού και στην υποχώρηση της γυναικομαστίας.

Η διερεύνηση της γυναικομαστίας στον άνδρα πρέπει μεταξύ άλλων να περιλαμβάνει το ιστορικό λήψης φαρμάκων, παραγώγων από βότανα και ναρκωτικών. Ο κατάλογος των ουσιών που προκαλούν γυναικομαστία είναι μεγάλος και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

1. Φάρμακα: Κετοκοναζόλη (αντιμυκητιασικό), σπιρονολακτόνη (διουρητικό), σιμετιδίνη (δίνεται για θεραπεία γαστρίτιδας, οισοφαγίτιδας και έλκους), διγοξίνη (καρδιοτονωτικό), φιναστερίδη και δουταστερίδη (δίνονται για θεραπεία της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη)
    
2. Παράγωγα, από διάφορα βότανα που είναι πλούσια σε φυτοοιστρογόνα
    
3. Ναρκωτικά όπως η ηρωίνη, η μαριχουάνα και οι αμφεταμίνες

Αθλητές, αναβολικά, τεστοστερόνη, ανδρογόνα και ντόπινγκ

Οι αθλητές ή άλλα άτομα που παίρνουν αναβολικά ή ανδρογόνα για να αυξήσουν τις αποδόσεις τους ή να βελτιώσουν κατά την άποψη τους τη σωματική τους εικόνα ή για άλλους λόγους, δυνατόν να παρουσιάζουν γυναικομαστία. Ο λόγος είναι διότι ένα μέρος των ανδρογόνων στον οργανισμό κατά το μεταβολισμό μετατρέπονται σε οιστρογόνα.

Όσο περισσότερα ανδρογόνα υπάρχουν στο σώμα τόσο περισσότερα οιστρογόνα θα σχηματιστούν λόγω του μεταβολισμού. Αυξημένα οιστρογόνα στο αίμα ανδρών σημαίνει πρόκληση γυναικομαστίας.

Η γυναικομαστία και η ατροφία των όρχεων εντάσσονται στους σοβαρούς κινδύνους του ντόπιγκ.

Θηλή μαραθωνοδρόμου ή άλλων δρομέων

Σε δρομείς μεγάλων αποστάσεων, όπως οι μαραθωνοδρόμοι, η τριβή των θηλών με το ύφασμα που καλύπτει τον κορμό του αθλητή μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς, ερυθρότητα, πόνο και αιμορραγία. Οι αθλητικές φανέλες, που εφαρμόζουν στενά στο σώμα του δρομέα είναι αιτία φλεγμονής της θηλής. Το τρέξιμο σε θερμό και υγρό καιρό επιδεινώνει το πρόβλημα.

Η επάλειψη των θηλών με λιπαντική ουσία και η προσαρμογή των φανελών των αθλητών (χαλαρές, να επιτρέπουν τον αερισμό και να απομακρύνουν τον ιδρώτα) προστατεύουν από το πρόβλημα.

Καρκίνος του προστάτη και γυναικομαστία

Η αφαίρεση των όρχεων ή η χορήγηση φαρμάκων, που εξουδετερώνουν την τεστοστερόνη και τα άλλα ανδρογόνα του ανδρός είναι μέρος των θεραπειών, που χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη σε προχωρημένα στάδια.

Οι όρχεις παράγουν τη τεστοστερόνη. Η τεστοστερόνη και άλλα ανδρογόνα προάγουν την ανάπτυξη των κυττάρων του καρκίνου του προστάτη. Για αυτό η αφαίρεση των όρχεων (ορχεκτομή) ή η χορήγηση φαρμάκων που εξουδετερώνουν τα ανδρογόνα συμβάλλουν στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη.

Η χορήγηση οιστρογόνων στον άνδρα εμποδίζει τους όρχεις από του να παράγουν τεστοστερόνη. Για αυτό η θεραπεία με οιστρογόνα χρησιμοποιείται σε ορισμένες περιπτώσεις καρκίνου του προστάτη.

Οι θεραπευτικές αυτές μέθοδοι είναι δυνατόν να προκαλέσουν γυναικομαστία. Εάν η γυναικομαστία στους ασθενείς που υποβάλλονται σε αυτού του είδους θεραπείες προκαλεί προβλήματα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν η ακτινοθεραπεία, η χειρουργική προσέγγιση και το φάρμακο ταμοξιφαίνη που έχει αντιοιστρογονική δράση.

Ο καρκίνος του μαστού στους άνδρες

Παρά το γεγονός ότι ο καρκίνος του μαστού στους άνδρες είναι σπάνιος, εντούτοις παρουσιάζει αυξητική τάση. Ο καρκίνος του μαστού στους άνδρες είναι επικίνδυνος και μπορεί να προκαλέσει το θάνατο, όπως και στις γυναίκες.

Για αυτό εάν υπάρχει οποιαδήποτε υποψία πάθησης των μαστών οι άνδρες δεν πρέπει να διστάζουν να ζητούν τη συμβουλή του γιατρού. Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του μαστού στους άνδρες εκδηλώνονται στις ηλικίες από 60 έως 70 ετών.

Η έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση του καρκίνου του μαστού στους άνδρες σώζει ζωές. Το ποσοστό επιβίωσης των ανδρών με καρκίνο του μαστού στα 5 χρόνια είναι περίπου 60%. Εάν η νόσος ανιχνευτεί έγκαιρα το ποσοστό αυτό ανέρχεται το 90%.

Τα κυριότερα σημεία και συμπτώματα του καρκίνου του μαστού στους άνδρες είναι:

1. Εμφάνιση οζιδίου ή μεγαλύτερης μάζας ή ανωμαλίας πάχυνσης των ιστών ή του δέρματος που εμφανίζεται συνήθως κοντά ή κάτω από τη θηλή και δεν συνοδεύεται από πόνο. Η διόγκωση του μαστού σε περίπτωση καρκίνου είναι πιο σφιχτή ή σκληρότερη απ' ότι η καλοήθης γυναικομαστία.
    
2. Η θηλή δυνατόν να παρουσιάζει εξέλκωση.
    
3. Εκκρίσεις αιμορραγικές ή άλλες είναι σπάνιες.

Ορισμένες καταστάσεις δημιουργούν αυξημένο κίνδυνο προσβολής του ανδρός από καρκίνο του μαστού:

1. Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου με ύπαρξη μεταλλαγμένου ογκογονιδίου BRCA2. Στις οικογένειες αυτές, οι γυναίκες, που έχουν το ογκογονίδιο διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο να προσβληθούν από καρκίνο του μαστού. Οι άνδρες που φέρουν το εν λόγω γονίδιο διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο προσβολής από τη νόσο. Υπολογίζεται ότι 6% των ανδρών με το γονίδιο BRCA2 θα παρουσιάσουν τη νόσο πριν από την ηλικία των 70 ετών.
    
2. Η έκθεση σε ακτινοβολία.
    
3. Πολύ χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα, που δυνατόν να προκληθούν λόγω αύξησης της ηλικίας, παχυσαρκίας, ανωμαλιών των όρχεων, κατάχρησης αλκοόλ, διαταραχών που οδηγούν σε στειρότητα και συνδρόμου Klinefelter. Στο σύνδρομο αυτό ο καρυότυπος του ανδρός δεν είναι ΧΥ αλλά ΧΧΥ, δηλαδή υπάρχει ένα επιπρόσθετο χρωμόσωμα Χ που είναι χαρακτηριστικό του γυναικείου φύλου. Η συχνότητα του συνδρόμου αυτό είναι 1 αγόρι για κάθε 2000.
    
4. Άτομα με Εβραϊκή καταγωγή.

Οι μέθοδοι αντιμετώπισης του καρκίνου του μαστού στους άνδρες είναι παρόμοιες με αυτές που χρησιμοποιούνται στις γυναίκες. Για τη διάγνωση, η μαστογραφία και το υπερηχογράφημα ακολουθούνται από βιοψία.

Η χειρουργική επέμβαση με μαστεκτομή, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία είναι θεραπευτικά όπλα που χρησιμοποιούνται. Επίσης η αντιοιστρογονική θεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Στους άνδρες οι περισσότεροι καρκίνοι του μαστού έχουν υποδοχείς για τα οιστρογόνα και έτσι η αντιοιστρογονική θεραπεία δυνατόν να βοηθά.

Διάφορες σπάνιες αιτίες γυναικομαστίας

Υπάρχουν διαταραχές της υγείας των ανδρών, που συνοδεύονται από χαμηλά επίπεδα ανδρογόνων και ψηλά επίπεδα οιστρογόνων που οδηγούν έτσι σε γυναικομαστία:

1. Μείωση της τεστοστερόνης αίματος λόγω αύξησης της ηλικίας.
    
2. Υπερθυρεοειδισμός.
    
3. Λειτουργικές ανωμαλίες των όρχεων με ανεπαρκή παραγωγή τεστοστερόνης.
    
4. Σύνδρομο Klinefelter.
    
5. Ανάκαμψη από υποσιτισμό ή από σοβαρή χρόνια ασθένεια.
    
6. Καρκίνος των όρχεων. Κάθε άνδρας με πραγματική γυναικομαστία πρέπει να εξετάζεται στους όρχεις.
    
7. Καρκίνοι στον άνδρα που παράγουν οιστρογόνα.

Συνοπτικά βλέπουμε ότι υπάρχουν διάφορα προβλήματα, που μπορούν να επηρεάζουν τους μαστούς των ανδρών. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει κάτι το ανησυχητικό. Όμως όταν πρόκειται για πραγματική γυναικομαστία, ιδιαίτερα σε ενήλικες άνδρες χρειάζεται διερεύνηση.