Τι είναι το σύνδρομο του αιφνίδιου θανάτου του βρέφους;

Το σύνδρομο του αιφνίδιου θανάτου του βρέφους (ΣΑΘΒ) είναι ο θάνατος ενός βρέφους, ηλικίας κάτω των 12 μηνών το οποίο κατά τα άλλα ήταν υγιές. Για το θάνατο αυτό, δεν ανευρίσκεται καμία αιτία.

Ο θάνατος αυτός συμβαίνει συνήθως όταν το παιδί κοιμάται στο κρεβατάκι του. Οι περισσότερες περιπτώσεις συμβαίνουν σε παιδιά μικρότερα των 6 μηνών και κυρίως μεταξύ 1 και 4 μηνών. Επηρεάζει λίγο περισσότερο τα αγόρια παρά τα κορίτσια.

Το ΣΑΘΒ είναι η κυριότερη αιτία θανάτου σε βρέφη ηλικίας από 1 μηνός μέχρι 12 μηνών.

Για να γίνει αποδεκτή η διάγνωση αυτή ως αιτία θανάτου του βρέφους, θα πρέπει να μη βρεθεί καμία αιτιολογία μετά από μια πλήρη διεξοδική έρευνα, που πρέπει μεταξύ άλλων να περιλαμβάνει αυτοψία, νεκροψία, εξέταση του χώρου στον οποίο συνέβηκε το θλιβερό γεγονός, ανασκόπηση των συμπτωμάτων και σημείων που είχε παρουσιάσει το παιδί πριν το γεγονός όπως επίσης και λεπτομερής ανάλυση όλου του ιατρικού και οικογενειακού ιστορικού του παιδιού.

Ποια παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο;

Ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο των βρεφών για το ΣΑΘΒ. Τα βρέφη που κοιμούνται μπρούμυτα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από το σύνδρομο αυτό παρά τα παιδιά που κοιμούνται ανάσκελα.

Οι μητέρες που καπνίζουν κατά την εγκυμοσύνη, έχουν 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να δουν τα παιδιά τους να πεθαίνουν από το σύνδρομο του αιφνίδιου θανάτου.

Η έκθεση του παιδιού στο παθητικό κάπνισμα, λόγω του ότι κάποιος στην οικογένεια πατέρας, μητέρα ή άλλος καπνίζει μέσα στο σπίτι, διπλασιάζει τον κίνδυνο.

Έχουν περιγραφεί και άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο όπως η ηλικία των μητέρων μικρότερη από 20 ετών κατά την πρώτη εγκυμοσύνη, μητέρες που δεν έτυχαν κατάλληλης προγεννητικής ή περιγεννητικής φροντίδας όπως και παιδιά που γεννήθηκαν πρόωρα ή με χαμηλό βάρος γέννησης.

Ποιες είναι οι αιτίες;

Οι επιστήμονες ψάχνουν εντατικά να ανακαλύψουν γιατί συμβαίνει το τραγικό αυτό γεγονός. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις και συσχετισμοί, όμως δεν έχει ανεβρεθεί μια συγκεκριμένη αιτία.

Υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν ότι τα παιδιά αυτά γεννιούνται με ανωμαλίες σε περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν τα κέντρα αναπνοής και εγρήγορσης κατά τον ύπνο. Οι ανωμαλίες αυτές μπορεί να προέρχονται από την έκθεση του εμβρύου σε τοξικές ουσίες πριν από τη γέννηση ή ακόμη στην έλλειψη πρόσληψης αναγκαίων ζωτικών ουσιών κατά την περίοδο αυτή.

Τα πιο πάνω δεδομένα δεν αρκούν από μόνα τους να εξηγήσουν τον ξαφνικό θάνατο. Οι έρευνες συνεχίζονται  τόσο προς την κατεύθυνση των ανωμαλιών της αναπνευστικής λειτουργίας όσο και προς την κατεύθυνση των μεταβολικών ή ανοσολογικών ανωμαλιών που μπορούν να συμβάλλουν στη γένεση των μηχανισμών που οδηγούν στο ΣΑΘΒ.

Πρόληψη

Με τα σημερινά δεδομένα δεν υπάρχει τρόπος για να καταλάβουμε εκ των προτέρων ποια βρέφη κινδυνεύουν να προσβληθούν από το ΣΑΘΒ.

Υπάρχουν όμως μια σειρά από μέτρα τα οποία μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο:

1. Τα βρέφη πρέπει να κοιμούνται ανάσκελα

Από το 1992 η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συστήνει όπως τα βρέφη κοιμούνται ανάσκελα και όχι μπρούμυτα.

Από τότε μέχρι σήμερα το ποσοστό των παιδιών που πέθαναν λόγω ΣΑΘΒ μειώθηκε κατά 40%.

Τα παιδιά πρέπει να τοποθετούνται πάνω στην πλάτη τους, όταν κοιμούνται το βράδυ ή το απόγευμα. Όταν το παιδί αρχίζει να γυρίζει μέσα στο κρεβάτι, είναι καλό να το γυρίζουν οι γονείς ξανά ανάσκελα. Όμως όταν το παιδί φτάσει στην ηλικία που μπορεί να γυρίζει από μόνο του, ο κίνδυνος για το ΣΑΘΒ έχει ήδη περάσει.

Μερικοί γονείς ανησυχούν ότι όταν βάλουν το παιδί τους να κοιμάται ανάσκελα, υπάρχει κίνδυνος να πάθει ασφυξία λόγω εμετού.

Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν ή να τεκμηριώνουν κάτι τέτοιο.  Σε περιπτώσεις που υπάρχει ειδική παθολογία όπως σοβαρή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι καλό να συζητηθεί η καλύτερη θέση για να κοιμάται το παιδί. Στις περιπτώσεις αυτές η θέση στο πλευρό μπορεί να είναι μια εναλλακτική λύση.

Το βρέφος μπορεί να τοποθετείται μπρούμυτα, πάνω στην κοιλιά του όταν είναι ξύπνιο και υπό επίβλεψη. Η θέση αυτή βοηθά στην ανάπτυξη των μυών του λαιμού και των ώμων. Επίσης, με τον τρόπο αυτό φεύγουν τα σημάδια στο δέρμα της κεφαλής του παιδιού που δημιουργούνται λόγω της παρατεταμένης θέσης ανάσκελα.

2. Τα βρέφη πρέπει να κοιμούνται σε σφικτά στρώματα

Τα βρέφη δεν πρέπει να κοιμούνται σε πολύ μαλακά στρώματα αλλά πρέπει να έχουν σφικτά και περισσότερο σταθερά στρώματα. 

Δεν πρέπει να έχουν στο κρεβάτι τους πολλές κουβέρτες ή άλλο ρουχισμό, μαξιλάρια, πολλά παιγνίδια και άλλα παρόμοια.

3. Δεν πρέπει να υπάρχουν καπνιστές στο περιβάλλον του βρέφους

Το παθητικό κάπνισμα βλάπτει σημαντικά το βρέφος και οι ανωμαλίες της αναπνευστικής λειτουργίας μπορούν να έχουν κάποιο ρόλο στην παθογένεση του ΣΑΘΒ.

4. Το ντύσιμο του βρέφους να μην είναι υπερβολικό

Το βρέφος δεν πρέπει να ζεσταίνεται υπερβολικά λόγω ντυσίματος.

Η θερμοκρασία στο δωμάτιο πρέπει να είναι κανονική σε σημείο τέτοιο που και ένας ενήλικας ελαφριά ντυμένος να νιώθει καλά.

5. Προσοχή όταν κοιμάστε με το βρέφος σας

Χρειάζεται προσοχή όταν ένα βρέφος κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς του. Τα κρεβάτια των ενηλίκων δεν έχουν σχεδιαστεί για βρέφη και δεν προσφέρουν τον ίδιο βαθμό ασφάλειας που προσφέρουν τα βρεφικά κρεβάτια.

Ορισμένες πρόσφατες μελέτες άφησαν ανοικτό το ενδεχόμενο να υπάρχει κάποιος συσχετισμός του γεγονότος αυτού και του ΣΑΘΒ.

Σε περίπτωση που το βρέφος κοιμάται με τους γονείς του στο ίδιο κρεβάτι πρέπει να λαμβάνονται κάποια μέτρα όπως για παράδειγμα αποφυγή πολύ μαλακών επιφανειών, μαξιλαριών ή σκεπασμάτων.

Επίσης πρέπει να ληφθεί πρόνοια για να μη παγιδευτεί το παιδί σε τυχόν κενά που μπορεί να δημιουργούνται ή ακόμη να μη συμπιεστεί το παιδί από τον ένα από τους δύο γονείς με κίνδυνο ασφυξίας του.

6. Να θηλάζετε το βρέφος όταν μπορείτε

Υπάρχουν μερικά στοιχεία που υποστηρίζουν ότι ο θηλασμός πιθανόν να μειώνει τον κίνδυνο του ΣΑΘΒ.

Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι επειδή ο μητρικός θηλασμός βοηθά την άμυνα του παιδιού εναντίον των λοιμώξεων, ίσως αυτό να μειώνει και τον κίνδυνο του ΣΑΘΒ.

7. Η καλή προγεννητική φροντίδα της μητέρας

Η καλή προγεννητική φροντίδα της μητέρας περιλαμβάνει την καλή διατροφή της, την αποφυγή του ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος, την αποφυγή του αλκοόλ και την τακτική ιατρική εξέταση, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης.

Τα μέτρα αυτά μπορούν να βοηθήσουν στην αποφυγή δημιουργίας στο έμβρυο, ανωμαλιών που θα μπορούσαν να προετοιμάσουν το έδαφος για το ΣΑΘΒ. Επίσης μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο να γεννηθεί το παιδί με χαμηλό βάρος γέννησης ή ακόμη πρόωρα.

Να υπενθυμίσουμε ξανά, ότι όταν γεννηθεί το παιδί πρέπει οπωσδήποτε στο περιβάλλον του, να αποφεύγεται το κάπνισμα.

8. Κανονική ιατρική παρακολούθηση του βρέφους

Οι γονείς πρέπει να παίρνουν κανονικά το παιδί τους στον παιδίατρο για τις συνηθισμένες κλινικές εξετάσεις και για τα εμβόλιά του.

Οι ισχυρισμοί ότι τα εμβόλια αυξάνουν τον κίνδυνο για ΣΑΘΒ δεν ευσταθούν, αλλά τουναντίον τα παιδιά που εμβολιάζονται κανονικά διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο να αποβιώσουν λόγω του συνδρόμου αυτού.

9. Ηλεκτρονική παρακολούθηση της αναπνοής του βρέφους όταν κοιμάται

Οι συσκευές ηλεκτρονικής παρακολούθησης της αναπνοής του παιδιού όταν κοιμάται δεν χρειάζονται για παιδιά που δεν έχουν αυξημένο κίνδυνο για το ΣΑΘΒ.

Για βρέφη που έχουν παρουσιάσει ένα ή περισσότερα επεισόδια κατά τα οποία παρουσίασαν διακοπή της αναπνοής τους και χρειάστηκαν ανάνηψη ή κάποια διέγερση για να συνέλθουν, είναι αναγκαίο να χρησιμοποιηθούν τέτοιες συσκευές.

Επίσης οι συσκευές αυτές χρειάζονται και για βρέφη που γεννήθηκαν πρόωρα και παρουσιάζουν άπνοιες ή ακόμη εάν έχουν ιστορικό με ένα ή περισσότερα αδελφάκια που πέθαναν από ΣΑΘΒ.

Στις περιπτώσεις εκείνες που χρησιμοποιούνται τα μηχανήματα αυτά είναι σημαντικό οι γονείς να εκπαιδεύονται στη χρήση τους και στην αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων που παρουσιάζουν.

Επίσης οι γονείς θα πρέπει να μπορούν να κάνουν ανάνηψη σε περίπτωση που το παιδί τους πράγματι παρουσιάσει πρόβλημα.

Η ψυχική οδύνη της οικογένειας

Το ΣΑΘΒ είναι ένα πολύ τραγικό γεγονός που τραυματίζει αδυσώπητα τους γονείς, τα αδελφάκια και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.

Αρχικά δυσκολεύονται να το πιστέψουν αλλά όταν πλέον το συνειδητοποιήσουν ο πόνος είναι διαρκής και μεγάλος, πέφτουν σε κατάθλιψη, περνούν από στάδια θυμού, νιώθουν ενοχές και περνούν από στάδια φοβίας και υπερπροστατευτισμού για τα άλλα παιδιά.

Τα αδελφάκια του παιδιού, υποφέρουν επίσης σημαντικά από τον αδόκητο και ανεξήγητο χαμό του αδελφιού τους.

Δημιουργείται μεταξύ άλλων και ένας φόβος ότι και άλλα μέλη της οικογένειάς τους μπορεί να χαθούν με τον ίδιο τρόπο.

Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν και άλλα προβλήματα και για αυτό θα πρέπει να τους δοθεί ιδιαίτερη φροντίδα και εξηγήσεις από ειδικευμένα άτομα για το τι έχει συμβεί. Πρέπει να τους λεχθεί με κατανοητό τρόπο ότι αυτό που συνέβηκε είναι ένα σπάνιο ιατρικό πρόβλημα και ότι δεν μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο σε αυτά.

 

Συγγραφέας άρθρου:

Καθηγητής Δρ Λοΐζος Γ. Λοΐζου,
Πρόεδρος Ιδρύματος ΕΛΠΙΔΑ για παιδιά με καρκίνο και λευχαιμία
Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας,
Παιδίατρος, Παιδογκολόγος-Παιδοαιματολόγος,
τ. Διευθυντής Παιδογκολογικής-Παιδοαιματολογικής Κλινικής,
Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, Λευκωσία.
Twitter: @DrLoizos