Υπάρχουν δύο μέθοδοι για επείγουσα αντισύλληψη, το χάπι της επόμενης μέρας και το ενδομήτριο σπείραμα (σπιράλ, spiral, IUD).

Όσο πιο γρήγορα χρησιμοποιηθούν μετά από τη συνουσία χωρίς αντισυλληπτική προστασία τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες αποτροπής μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.

Για σκοπούς επείγουσας αντισύλληψης το χάπι της επόμενης μέρας είναι καλύτερα γνωστό από ότι το ενδομήτριο σπείραμα. Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει το ενδομήτριο σπείραμα ως επείγον και μακροχρόνιο αντισυλληπτικό δεν είναι γνωστά στο γυναικείο πληθυσμό στο βαθμό που θα έπρεπε.

Το ενδομήτριο σπείραμα μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό εάν τοποθετηθεί εντός των πρώτων 5 ημερών μετά από μια συνουσία χωρίς αντισυλληπτική προφύλαξη. Συνιστάται να τοποθετείται όσο το δυνατό πιο γρήγορα μετά τη συνουσία.

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα που προσφέρει το σπιράλ είναι ότι μπορεί να διατηρηθεί στην ενδομήτρια θέση του προσφέροντας έτσι μακροχρόνια αντισυλληπτική δράση. Επιπρόσθετα η τοποθέτηση του είναι εύκολη και γρήγορη, η αποτελεσματικότητα του είναι πολύ μεγάλη που είναι χαρακτηριστικά τα οποία το καθιστούν ελκυστική επιλογή για πολλές γυναίκες.   

Το ενδομήτριο σπείραμα δημιουργεί ένα χημικό περιβάλλον το οποίο δεν ευνοεί τη γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο. Επίσης δεν επιτρέπει την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα.

Το ενδομήτριο σπείραμα είναι πλαστικό, έχει μορφή Τ και τοποθετείται στη μήτρα από γυναικολόγο. Μετά την τοποθέτηση μπορεί να παραμείνει μέχρι και 10 χρόνια προσφέροντας αποτελεσματική αντισύλληψη.

Σε έρευνα που έγινε σε 412 γυναίκες και κορίτσια εφηβικής ηλικίας εξετάστηκε το επίπεδο γνώσης αναφορικά με το ενδομήτριο σπείραμα. Οι συμμετέχουσες είχαν αποταθεί σε κλινικές οικογενειακού προγραμματισμού για επείγουσα αντισύλληψη ή για τεστ εγκυμοσύνης.

Οι απαντήσεις τους σε ειδικό ερωτηματολόγιο έδειξαν ότι πολύ λίγες γυναίκες ή έφηβοι γνώριζαν για τις δυνατότητες και αποτελεσματικότητα του ενδομήτριου σπειράματος. Από το σύνολο των γυναικών και εφήβων, το 16% δήλωσαν ότι ενδιαφέρονταν για την τοποθέτηση του σπιράλ την ίδια μέρα που είχαν προσέλθει να λάβουν επείγουσα αντισύλληψη ή να κάνουν τεστ εγκυμοσύνης.

Σύμφωνα με τους ερευνητές του πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ στην Πενσυλβανία που διεξήγαγαν τη έρευνα, απαιτείται να γίνεται μεγαλύτερη προσπάθεια για τη διαφώτιση των γυναικών για τις δυνατότητες που προσφέρει το ενδομήτριο σπείραμα για επείγουσα ή μακροχρόνια αντισύλληψη.

Το χάπι της επόμενης μέρας είναι διαφορετικό από το χάπι που δίνεται για την αποβολή (RU-486, Mifeprex). Το χάπι για την αποβολή δίνεται μετά που η γυναίκα καθίσταται έγκυος. Το χάπι αυτό διακόπτει την εγκυμοσύνη διότι κάνει τη μήτρα να αποβάλει το γονιμοποιημένο ωάριο.

Το χάπι της επόμενης μέρας εμποδίζει τη σύλληψη και κατά συνέπεια την εγκυμοσύνη διότι μπορεί να εμποδίζει την απόσπαση του ωαρίου από την ωοθήκη ή να αποτρέπει τη συνάντηση του σπερματοζωάριου με το ωάριο ή να εμποδίζει την εμφύτευση του  γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα. Το χάπι της επόμενης μέρας δεν μπορεί να διακόψει μια εγκυμοσύνη που έχει αρχίσει και εξελίσσεται.

Για την αποτροπή της εγκυμοσύνης, η γυναίκα πρέπει να πάρει το χάπι της επόμενης μέρας όσο το δυνατό πιο γρήγορα μετά από μια συνουσία χωρίς αποτελεσματική αντισυλληπτική προφύλαξη. Μπορεί ακόμη να είναι αποτελεσματικό εάν ληφθεί κατά τις 5 μέρες μετά τη σεξουαλική επαφή αλλά η λήψη του νωρίτερα αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχούς αντισύλληψης.

Το χάπι της επόμενης μέρας που περιέχει οιστρογόνα και προγεστερόνη έχει αποτελεσματικότητα 75% ενώ το χάπι της επόμενης μέρας που περιέχει μόνο προγεστερόνη έχει 89% αποτελεσματικότητα. Το ενδομήτριο σπείραμα έχει αποτελεσματικότητα 99,9%.

Υπενθυμίζουμε ότι τα χάπι της επόμενης μέρας και το σπιράλ δεν εμποδίζουν τη μετάδοση των ασθενειών που μεταδίδονται από το σεξ. Για τη μείωση του κινδύνου προσβολής από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα το προφυλακτικό είναι η αντισυλληπτική μέθοδος που προσφέρει τα περισσότερα χωρίς όμως να προστατεύει απόλυτα.

Η διαφώτιση και διαπαιδαγώγηση για θέματα αντισύλληψης και προστασίας από ασθένειες που μεταδίδονται από το σεξ χρειάζεται να εντατικοποιηθούν.

Οι κίνδυνοι ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης και ασθενειών που μεταδίδονται κατά τη σεξουαλική επαφή είναι μεγάλοι για όλες τις γυναίκες αλλά χρειάζεται ιδιαίτερη αύξηση των προσπαθειών για προστασία των ευάλωτων ομάδων όπως οι έφηβοι.