Το ήπαρ ή συκώτι είναι απαραίτητο για τη ζωή και το μεγαλύτερο συμπαγές όργανο του σώματός μας. Οι λειτουργίες του περιλαμβάνουν, μεταξύ πολλών άλλων, την εξουδετέρωση εσωτερικών τοξινών που δημιουργούνται από τον μεταβολισμό μας ή εξωτερικών τοξινών που προσλαμβάνουμε με διάφορους τρόπους, μέσω της διατροφής, της εισπνοής ή του δέρματος. Είναι επίσης το συκώτι μια σημαντική αποθήκη και εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας και άλλων παραγόντων, που χρειάζονται για τη λειτουργία πολλών συστημάτων (πήξη αίματος, ανοσοποιητικό σύστημα).
Οι εχθροί του συκωτιού μας είναι πολλοί, όπως ιοί, αλκοόλ, παχυσαρκία, ναρκωτικά, φάρμακα, τοξικές χημικές και άλλες περιβαλλοντικές ουσίες και αυτοάνοσα νοσήματα. Δυστυχώς πολλά λίγα γίνονται για την ενημέρωση του ευρύτερου κοινού για την προστασία του ήπατος.
Η διαπαιδαγώγηση, τόσο των συνανθρώπων μας όσο και των επαγγελματιών της υγείας, για τους τρόπους πρόληψης των ηπατικών ασθενειών και αποφυγής ή καταπολέμησης των εχθρών του ήπατος μας, μπορεί να προσφέρει πολλά για την υγεία όλων, μειώνοντας τις περιπτώσεις κίρρωσης ήπατος, ηπατικής ανεπάρκειας που απαιτούν μεταμόσχευση ήπατος, τις αναπηρίες και θανάτους λόγω ηπατίτιδας, κίρρωσης ή καρκίνο ήπατος.
Συγγραφέας άρθρου: Δρ Λοΐζου Γ. Λοΐζος*
Εσείς γνωρίζετε τι πρέπει να κάνετε για την προστασία του συκωτιού σας; Είμαι σίγουρος ότι πολλοί συνάνθρωποί μας, δεν γνωρίζουν ούτε ρώτησαν το γιατρό τους για το τόσο σημαντικό αυτό ζήτημα. Με τις σκέψεις αυτές, κατέγραψα στο άρθρο αυτό τα κυριότερα σημεία και προληπτικά μέτρα που συμβάλλουν στη διαφύλαξη της υγείας του ήπατος σας.
Στην εποχή μας, το συκώτι μας υποβάλλεται σε ακόμη περισσότερους τοξικούς παράγοντες. Η εφαρμογή μιας απλής και ανέξοδης πρόληψης, θα προστατεύει αυτό το σημαντικότατο, απαραίτητο για τη ζωή, όργανό σας. Παράλληλα διαφυλάσσει από αχρείαστες περιπέτειες υγείας, απώλεια ενέργειας χρημάτων και διάρκειας ζωής.
Το συκώτι είναι ένα εξαιρετικά ανθεκτικό όργανο του ανθρώπινου σώματος. Ακόμη και μετά την απώλεια του 80% έως 90% των κυττάρων του είναι σε θέση να διεκπεραιώνει τις περισσότερες από τις 500 ζωτικές λειτουργίες που έχει αποστολή να εκτελεί.
Μετά από χειρουργική επέμβαση κατά την οποία αφαιρείται μεγάλο μέρος του, το συκώτι μπορεί σε μερικές εβδομάδες να ξαναδημιουργηθεί.
Οι λειτουργίες του ήπατος είναι απαραίτητες για τη ζωή και περιλαμβάνουν:
1. Την επεξεργασία και αποβολή αχρείαστων ουσιών του οργανισμού.
2. Τον μεταβολισμό και εξουδετέρωση τοξικών ουσιών.
3. Την αποθήκευση γλυκόζης και απελευθέρωσή της στο αίμα όταν οι ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού το απαιτούν.
4. Παραγωγή μεγάλου αριθμού ουσιών και πρωτεϊνών χωρίς τις οποίες η ζωή είναι αδύνατη (λευκωματίνη, χολή, χοληστερόλη, παράγοντες άκρως απαραίτητους για την πήξη του αίματος και για το ανοσοποιητικό σύστημα).
Με λίγα λόγια το συκώτι εκτελεί χρέη εργοστασίου αποτοξίνωσης, αποθήκης ενέργειας και συνεχούς παραγωγής ζωτικών παραγόντων για τον οργανισμό μας.
Παρά τις εξαιρετικές ικανότητες αντοχής και αναγέννησης που έχει το συκώτι, υπάρχουν καταστάσεις που το φθείρουν και μπορούν να το καταστρέψουν ολοκληρωτικά. Μερικοί ιοί, όπως αυτοί της ηπατίτιδας Β και C, το αλκοόλ, ορισμένα φάρμακα και τοξικές ουσίες, μπορούν να προκαλέσουν μόνιμες βλάβες στο συκώτι.
Η κίρρωση του ήπατος είναι μια προοδευτική κατάσταση απώλειας ηπατικού ιστού και αντικατάστασής του από ινώδη ιστό. Σταδιακά επέρχεται απώλεια των λειτουργιών του ήπατος με καταστροφικές συνέπειες για τον ασθενή.
Πώς μπορούμε να προστατεύουμε το συκώτι μας για να μπορεί και αυτό με τη σειρά του να μας εξυπηρετεί με ασφάλεια και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο;
Υπάρχουν μια σειρά από απλά αλλά αποτελεσματικά μέτρα που μπορούμε να εφαρμόζουμε για να προστατεύουμε το συκώτι μας:
1. Αποφυγή κατανάλωσης αλκοόλ.
Το αλκοόλ είναι ιδιαίτερα τοξικό για το συκώτι. Είναι η κυριότερη αιτία κίρρωσης του ήπατος. Χρειάζεται προσοχή στην κατανάλωση του αλκοόλ που πρέπει να γίνεται με μέτρο ή ακόμη είναι προτιμότερο να αποφεύγεται πλήρως.
2. Ναρκωτικά.
Ορισμένα ναρκωτικά, όπως για παράδειγμα η κοκαΐνη, προκαλούν βλάβες στο συκώτι.
3. Εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β.
Η ηπατίτιδα Β μπορεί να οδηγήσει σε κίρρωση και καρκίνο του ήπατος. Το εμβόλιο εναντίον της ηπατίτιδας Β προστατεύει από τη νόσο. Άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο από την ηπατίτιδα όπως για παράδειγμα οι επαγγελματίες του τομέα της υγείας και άλλοι, δεν πρέπει να αμελούν να εμβολιάζονται.
4. Φάρμακα.
Πολλά φάρμακα είναι τοξικά για το συκώτι. Δεν πρέπει να λαμβάνονται φάρμακα χωρίς τη συμβουλή του γιατρού. Επίσης δεν πρέπει να λαμβάνονται σε ψηλότερες δόσεις από αυτές που συστήνονται.
Στις περιπτώσεις χρόνιας χορήγησης φαρμάκων χρειάζεται ιατρική παρακολούθηση και ενδεχομένως εξετάσεις των ηπατικών ενζύμων και λειτουργιών για να διαφανεί κατά πόσο υπάρχει ηπατική τοξικότητα ή όχι.
5. Συμπληρώματα διατροφής και άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα.
Υπάρχουν στο εμπόριο διάφορα σκευάσματα φαρμακευτικής μορφής, βιταμίνες, συνδυασμοί βιταμινών και ιχνοστοιχείων, συμπληρώματα διατροφής που πωλούνται ελεύθερα χωρίς να απαιτείται ιατρική συνταγή.
Οι καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουν, ότι υπάρχουν ουσίες που πωλούνται χωρίς συνταγή οι οποίες είναι σε θέση να βλάπτουν το συκώτι. Επίσης η λήψη ψηλών δόσεων βιταμινών είναι βλαβερή για το συκώτι.
6. Αποφυγή επαφής με υγρά σώματος άλλων ανθρώπων.
Οι ιοί της ηπατίτιδας μεταδίδονται δια μέσου των υγρών του σώματος.
Το σεξ χωρίς προφύλαξη, η κοινή χρήση αντικειμένων προσωπικής υγιεινής όπως το ξυραφάκι, η οδοντόβουρτσα, η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών με κοινές βελόνες μεταξύ των χρηστών, ατυχήματα τρυπήματος με βελόνες ασθενών, περιλαμβάνονται στους λόγους μετάδοσης μολυσματικών παραγόντων τοξικών για το συκώτι.
7. Προσοχή στο τι εισπνέετε και στο τι εναποτίθεται στο δέρμα σας.
Σήμερα χρησιμοποιούμε κάθε λογής σπρέι για διάφορους λόγους. Όταν χρησιμοποιούνται σπρέι με εντομοκτόνα, αντιμικροβιακά (ιδιαίτερα αυτά εναντίον των μυκήτων), μπογιές, είναι απαραίτητο να ακολουθούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή.
Η χρήση μάσκας και ο καλός αερισμός του χώρου προστατεύουν τον χρήστη του σπρέι. Κατά τη χρήση σπρέι ή ψεκαστήρων με εντομοκτόνα ή άλλες τοξικές ουσίες, επιβάλλεται η κάλυψη του δέρματος με ειδικά γάντια, μάσκα, ματογυάλια και καπέλο.
8. Αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης λιπαρών.
Η υγιεινή διατροφή και η σωματική άσκηση βοηθούν το συκώτι να εκτελεί τις ζωτικές του λειτουργίες απρόσκοπτα. Το υπερβολικό λίπος στη διατροφή επιβαρύνει το συκώτι αχρείαστα.
Προσοχή στο λιπώδες ήπαρ: Είναι σοβαρή πάθηση του ήπατος, που δημιουργείται λόγω υπερβολικής κατανάλωσης λιπαρών ουσιών και παχυσαρκίας. Μπορεί να εκδηλωθεί σε όλες τις ηλικίες, σε παιδιά ή έφηβους και στους ενήλικες.
Στο λιπώδες ήπαρ, η υπερβολική συγκέντρωση λιπαρών οξέων στο συκώτι, προκαλεί μια αντίδραση πρωτεϊνική η οποία στην ουσία σκοτώνει τα ηπατικά κύτταρα. Μακροχρόνια δημιουργείται σημαντικό πρόβλημα με ίνωση του ήπατος που οδηγεί σε ηπατίτιδα και κίρρωση.
Το λιπώδες ήπαρ καθίσταται η κυριότερη αιτία χρόνιας ηπατίτιδας λόγω της πανδημίας της παχυσαρκίας που μαστίζει παιδιά, έφηβους και ενήλικες σε πολλές χώρες.
9. Παχυσαρκία.
Η παχυσαρκία προκαλεί το λιπώδες ήπαρ. Το λιπώδες ήπαρ (εναπόθεση λίπους μέσα στα ηπατικά κύτταρα) είναι μια παθολογική κατάσταση που παρατηρείται αρχικά και στον αλκοολισμό. Η πρόκληση χρόνιας σοβαρής φλεγμονής με κίνδυνο κίρρωσης, απειλεί πολλούς ασθενείς που πάσχουν από λιπώδες ήπαρ.
Χρειάζονται επειγόντως εκστρατείες καταπολέμησης της παχυσαρκίας σε όλες της ηλικίες, διότι το λιπώδες ήπαρ που προκαλεί συχνά, οδηγεί σε σημαντικό ποσοστό των περιπτώσεων σε κίρρωση του ήπατος με τις ολέθριες συνέπιες που αυτή προκαλεί σε πολλούς ασθενείς.
10. Έγκαιρη διάγνωση.
Σε περίπτωση που υπάρχουν σημεία ή συμπτώματα, που σχετίζονται με ηπατικά προβλήματα, όπως ίκτερος (κίτρινη χροιά του δέρματος και του άσπρου του ματιού), φαγούρα, κόπρανα χωρίς χρώμα, πρήξιμο ή και πόνος κοιλιάς, ούρα πολύ σκούρου χρώματος, χρόνια κούραση, ανορεξία, αναγούλες) πρέπει απαραίτητα να ζητείται συμβουλή του γιατρού.
Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που ο καθένας από εμάς μπορεί να κάνει για να προστατεύει το συκώτι του. Είναι απλά και ανέξοδα, αλλά μπορούν να προσφέρουν τα μέγιστα για το πολύτιμο αυτό όργανο, που μας χάρισε η φύση.
*Συγγραφέας άρθρου:
Καθηγητής Λοΐζος Γ. Λοΐζου,
Πρόεδρος Ιδρύματος ΕΛΠΙΔΑ για παιδιά με καρκίνο και λευχαιμία,
Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας,
Παιδίατρος, Παιδογκολόγος-Παιδοαιματολόγος,
τ. Διευθυντής Παιδογκολογικής-Παιδοαιματολογικής Κλινικής
Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, Λευκωσία.
