Το γλοίωμα είναι όγκος στον εγκέφαλο που αναπτύσσεται από τα νευρογλοιακά κύτταρα. Είναι τα κύτταρα που στηρίζουν τους νευρώνες του εγκεφάλου και τους παρέχουν μεταξύ άλλων θρεπτικές ουσίες και οξυγόνο.
Τα γλοιώματα είναι από τους συχνότερους πρωτογενείς καρκίνους του εγκεφάλου. Τα γλοιώματα παρουσιάζονται με διάφορους βαθμούς κακοήθειας.
Οι πρωτογενείς καρκίνοι είναι ανώμαλοι, αναρχικοί και ανεξέλεγκτοι πολλαπλασιασμοί κυττάρων που υπάρχουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό. Στους πρωτογενείς όγκους του κεντρικού νευρικού συστήματος περιλαμβάνονται οι όγκοι από νευρικά κύτταρα (μυελοβλάστωμα, πρωτοπαθείς νευροεκτοδερμικοί όγκοι PNET) και τα γλοιώματα.
Οι δευτερογενείς καρκίνοι στον εγκέφαλο είναι μεταστάσεις από άλλους καρκίνους. Είναι δηλαδή καρκίνοι που δημιουργήθηκαν αλλού στον οργανισμό οι οποίοι εξαπλώθηκαν στον εγκέφαλο και δημιούργησαν εκεί νέες εστίες.
Οι αιτίες πρόκλησης των γλοιωμάτων δεν είναι γνωστές. Σε κύτταρα γλοιωμάτων έχουν ανευρεθεί επίκτητες, δηλαδή μη κληρονομικές μεταλλάξεις γονιδίων. Οι μεταλλάξεις αυτές του
DNA ευθύνονται για ανωμαλίες της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού των κυττάρων που οδηγούν στη γένεση όγκων.
Υπάρχουν και σπάνιες συγγενείς παθήσεις που συνοδεύονται από προδιάθεση εκδήλωσης όγκων στον εγκέφαλο. Σε αυτές περιλαμβάνονται η νευροινωμάτωση (ασθένεια του Von Recklinghausen). η οζώδης σκλήρυνση (νόσος του Bourneville) και η νόσος Li-Fraumeni.
Τα συμπτώματα που προκαλούν τα γλοιώματα εξαρτώνται από την περιοχή του εγκεφάλου στην οποία έχουν δημιουργηθεί.
Στα συνήθη σημεία και συμπτώματα που προκαλούν τα γλοιώματα περιλαμβάνονται:
- Πονοκέφαλος
- Αδυναμία, ζαλάδες
- Αναγούλες, ναυτία, εμετοί
- Προβλήματα όρασης
- Διαταραχές της ακοής
- Δυσκολίες ομιλίας
- Προβλήματα κατάποσης
- Σπασμοί, γενικευμένη ή εστιακή επιληπτική κρίση
- Διαταραχές της ισορροπίας, του συντονισμού και του βαδίσματος
Η ταξινόμηση των γλοιωμάτων γίνεται ανάλογα με τον ιστολογικό τύπο των κυττάρων που τα αποτελούν, το βαθμό κακοήθειας (εξαρτάται από το ποσοστό και το χαρακτήρα των ανωμαλιών των κυττάρων που τα αποτελούν) και τον ανατομικό χώρο στον οποίο αναπτύχθηκαν.
Ανάλογα με τα κύτταρα στα οποία προσομοιάζουν περισσότερο, λαμβάνουν και την ονομασία τους. Υπάρχουν διάφορες μορφές κυττάρων της νευρογλοίας όπως τα αστροκύτταρα, τα ολιγοδενδροκύτταρα και τα επενδυματικά κύτταρα
Για παράδειγμα τα αστροκυτώματα αποτελούνται από κύτταρα που προσομοιάζουν στα αστροκύτταρα. Τα ολιγοδενδρογλοιώματα από κύτταρα που προσομοιάζουν στα ολιγοδενδροκύτταρα.Υπάρχουν επίσης και γλοιώματα από μικτές ομάδες κυττάρων όπως το ολιγοαστροκύτωμα (μικτά γλοιώματα).
Στα γλοιώματα από ιστολογικής άποψης περιλαμβάνονται:
- Τα αστροκύτωμα. Υπάρχουν τα αστροκυτώματα βαθμού κακοήθειας 1 και 2 που θεωρούνται χαμηλού βαθμού κακοήθειας και τα αστροκυτώματα βαθμού 3 (αναπλαστικό αστροκύτωμα) και 4 (πολύμορφο γλοιοβλάστωμα) που θεωρούνται υψηλού βαθμού κακοήθειας και πολύ πιο επικίνδυνα, ιδιαίτερα το πολύμορφο γλοιοβλάστωμα.
- Το ολιγοδενδρογλοίωμα
- Το επενδύμωμα
Η θέση που έχει ένα γλοίωμα στο νευρικό σύστημα έχει μεγάλη σημασία. Τα γλοιώματα μπορούν να εντοπισθούν στα ημισφαίρια του εγκεφάλου, στο οπτικό χίασμα, στον υποθάλαμο, στο στέλεχος του εγκεφάλου, στην παρεγκεφαλίδα, στο νωτιαίο μυελό και αλλού στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Ο ιστολογικός βαθμός κακοήθειας των γλοιωμάτων έχει καθοριστικό ρόλο στην πρόγνωση. Τα χαμηλού βαθμού κακοήθειας γλοιώματα έχουν την τάση να αναπτύσσονται αργά.
Τα υψηλού βαθμού κακοήθειας γλοιώματα αναπτύσσονται γρηγορότερα. Έχουν την τάση να εξαπλώνονται ή να διασκορπίζονται αλλού και για αυτό έχουν χειρότερη εξέλιξη.
Η διάγνωση εκτός από το ιστορικό και την κλινική εξέταση, τεκμηριώνεται από τις απεικονιστικές εξετάσεις όπως η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία. Η μαγνητική τομογραφία προσφέρει καλύτερη απεικόνιση του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Η αγγειογραφία συνήθως με τη βοήθεια της μαγνητικής τομογραφίας προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για τη σχέση του όγκου με το κυκλοφορικό σύστημα και την αιμάτωση του. Η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET scan)δίνει πληροφορίες για τη μεταβολική δραστηριότητα του όγκου.
Η βιοψία που μπορεί να διενεργηθεί στις πλείστες περιπτώσεις αλλά όχι πάντοτε, προσφέρει τις πληροφορίες για τον ιστολογικό τύπο και το βαθμό κακοήθειας του γλοιώματος.
Η αντιμετώπιση των γλοιωμάτων είναι δύσκολη. Απαιτεί τη συνεργασία γιατρών πολλών ειδικοτήτων όπως ογκολόγων, ακτινοθεραπευτών, νευρολόγων, νευροχειρουργών, ενδοκρινολόγων και άλλων επαγγελματιών της υγείας όπως ψυχολόγων και φυσιοθεραπευτών.
Η θεραπεία περιλαμβάνει συνδυασμένη αντιμετώπιση με χειρουργική επέμβαση εάν αυτή είναι εφικτή, χημειοθεραπεία εάν ο όγκος είναι ευαίσθητος και ακτινοθεραπεία εάν η ηλικία του ασθενούς το επιτρέπει.
Σε πολλές περιπτώσεις η θεραπεία περιλαμβάνει και τις τρεις θεραπευτικές μεθόδους. Κάποτε η χειρουργική επέμβαση για θεραπεία ή ακόμη για βιοψία είναι αδύνατη ή δεν χρειάζεται.
Σε αριθμό ασθενών επιβάλλονται και άλλα υποστηρικτικά, θεραπευτικά μέτρα όπως αποιδηματική αγωγή ή αντιεπιληπτικά φάρμακα για αντιμετώπιση και πρόληψη σπασμών.
