Ο καφές έχει ενδιαφέρουσα ιστορία. Το ξέρετε ότι πριν περίπου 430 χρόνια μερικοί μοναχοί ζήτησαν με επιστολή τους από τον Πάπα Κλημέντιο τον 8^ο, να επιβάλει απαγόρευση της κατανάλωσης του καφέ από τους Χριστιανούς, διότι το ρόφημα αυτό ήταν τόσο δημοφιλές στους Μουσουλμάνους;

Ο Πάπας όμως, επειδή του άρεσε το γεγονός ότι ο καφές κρατούσε τους μοναχούς ξύπνιους κατά τις λειτουργίες, δεν ικανοποίησε το αίτημα αλλά αντίθετα ευλόγησε τον καφέ.

Η ιστορική αυτή αναφορά, είναι η πρώτη καταγεγραμμένη επίμαχη αμφισβήτηση για τον καφέ. Από τότε πολλά λέχθηκαν και γράφτηκαν για τον καφέ. Είναι γεγονός ότι μέχρι πρόσφατα, επικρατούσαν πολλοί μύθοι για υποτιθέμενες αρνητικές επιπτώσεις του καφέ στην υγεία.

Η επιστήμη, χάρις σε δεδομένα που προέκυψαν από μεγάλο αριθμό, καλά σχεδιασμένων επιδημιολογικών και πειραματικών ερευνών, μας προσφέρει σήμερα σημαντικές πληροφορίες για τις πολλαπλές επιδράσεις του καφέ στην υγεία μας.

Στα πλαίσια του ετήσιου συνεδρίου Πειραματικής Βιολογίας που διοργανώνεται από την Ομοσπονδία των Αμερικανικών Εταιρειών Πειραματικής Βιολογίας (Federation of American Societies for Experimental Biology), παρουσιάστηκαν από επιφανείς επιστήμονες, σε μια ειδική συνεδρία για επίμαχα ζητήματα, ανασκοπήσεις των ερευνών που έγιναν μέχρι σήμερα για τη σχέση του καφέ με πολλές παθήσεις του ανθρώπου.

Τα κύρια δεδομένα που παρουσιάστηκαν για τον καφέ ήταν τα ακόλουθα:

1. Η μέτρια κατανάλωση καφέ, 3 έως 5 φλιτζάνια καφέ την ημέρα, σχετίζεται με μείωση του κινδύνου προσβολής από τις νόσους Πάρκινσον και Αλτσχάιμερ
    
2. Ο καφές μειώνει τον κίνδυνο για πέτρες στους νεφρούς, στη χολή, για κατάθλιψη και για αυτοκτονία
    
3. Η κατανάλωση καφέ συνοδεύεται από μείωση του κινδύνου για προσβολή από διαβήτη τύπου 2
    
4. Είναι πιθανόν ότι η κατανάλωση καφέ σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο για προσβολή από καρκίνο του παχέος εντέρου και του ήπατος
    
5. Υπάρχουν υποψίες που διερευνώνται για το ότι ο καφές μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο για λευχαιμία και σε λιγότερο βαθμό καρκίνο του στομαχιού
    
6. Η σχέση του καφέ με την ψηλή πίεση και την ομοκυστεϊνη (αμινοξύ που σε ψηλή συγκέντρωση στο αίμα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιακή πάθηση), βρίσκονται υπό διερεύνηση
    
7. Πολλές από τις ευεργετικές επιδράσεις του καφέ, δεν οφείλονται στην καφεΐνη διότι οι θετικοί συσχετισμοί παρατηρούνται τόσο με τον κανονικό καφέ όσο και στον καφέ χωρίς καφεΐνη (ντεκαφεϊνέ)
    
8. Μια ουσία που φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στις ωφέλιμες δράσεις του καφέ, ιδιαίτερα στην πρόληψη του διαβήτη τύπου 2, είναι το χλωρογενικό οξύ. Το οξύ αυτό επιβραδύνει την απορρόφηση της γλυκόζης από το έντερο.

Ο καφές περιέχει εκατοντάδες ουσίες όπως σημαντικές ποσότητες χλωρογενικού οξέος, καφεΐνη, μαγνήσιο, κάλιο, βιταμίνη Β3, τριγονελλίνη και λιγνάνες. Υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία που δείχνουν ότι ο καφές μπορεί να βελτιώνει το μεταβολισμό της γλυκόζης μειώνοντας το ρυθμό της απορρόφησης της από το έντερο και προάγοντας την έκκριση της ορμόνης του εντέρου GLP-1 (glucagon-like peptide-1) που βοηθά στην έκκριση ινσουλίνης.

Τα στοιχεία για την επίδραση του καφέ στο μεταβολισμό της γλυκόζης, προέρχονται από πειράματα σε ζώα. Διεξάγονται τώρα ανάλογες εργασίες στον άνθρωπο για να τεκμηριωθούν εάν υπάρχουν ανάλογες δράσεις στον άνθρωπο.

Για τη σχέση καφέ και καρκίνου, έγινε ανασκόπηση των τουλάχιστον 400 ερευνών που έγιναν για το θέμα. Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου που παλαιότερα υπήρξαν αμφισβητούμενες απόψεις, διαφαίνεται τώρα ότι όχι μόνο ο καφές δεν προκαλεί ένα τέτοιο καρκίνο αλλά πιθανόν να έχει προστατευτικές δράσεις κατά των αδενωμάτων του παχέος εντέρου, του καρκίνου του ορθού και του ήπατος.

Οι αντικαρκινικές δράσεις του καφέ που εμπλέκονται στη μείωση του κινδύνου για καρκίνο, μπορεί να είναι οι ακόλουθες:

1. Μείωση της χοληστερόλης, των χολικών οξέων και του ουδέτερων στερολών στο παχύ έντερο
    
2. Αύξηση της κινητικότητας του παχέος εντέρου
    
3. Μείωση της έκθεσης της βλεννογόνου του εντέρου σε καρκινογόνες ουσίες
    
4. Δυνατότητα των ουσιών διτερπενίων του καφέ να μειώνουν τις καρκινογόνες αλλοιώσεις στο DNA των κυττάρων
    
5. Μείωση δημιουργίας παθολογικών ενώσεων DNA (σύμπλοκο DNA, adduct DNA)
    
6. Ιδιότητα του καφεϊκού και χλωρογενικού οξέως να μειώνουν τη μεθυλίωση του DNA.

Για άλλους καρκίνους όπως αυτούς του προστάτη, του μαστού και της ωοθήκης, δεν υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν συσχετισμό με αυξημένο κίνδυνο ή προστατευτική δράση του καφέ.

Υπάρχουν όμως δύο τομείς για τους οποίους χρειάζεται προσοχή. Υπάρχουν μερικά στοιχεία που δείχνουν συσχετισμό κατανάλωσης καφέ και αυξημένου κίνδυνου για λευχαιμία και καρκίνο του στομαχιού.

Για τη λευχαιμία τα στοιχεία είναι πιο ενδιαφέροντα και λιγότερο για το καρκίνο στομαχιού. Επιβάλλεται μια συστηματική μελέτη των δεδομένων που προκύπτουν για τους καρκίνους του ήπατος, του ορθού, του στομαχιού, της λευχαιμίας ιδιαίτερα της παιδικής λευχαιμίας. Οι ερευνητές συστήνουν οι ευάλωτες ομάδες των εγκύων γυναικών και των παιδιών, να περιορίζουν την κατανάλωση καφέ.

Συμπερασματικά βλέπουμε ότι για ένα τόσο δημοφιλές ρόφημα όπως ο καφές, τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα στηρίζουν τη θέση ότι η μέτρια κατανάλωση, 3 έως 5 φλιτζάνια καφέ την ημέρα, μπορεί να σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο για αριθμό σοβαρών ασθενειών ενώ για άλλες απαιτείται εγρήγορση και περαιτέρω έρευνες.