Η κλωνοποίηση οργανισμών είναι ένα θέμα επίμαχο, με πολύ ενδιαφέρουσες πτυχές τόσο στον τομέα της αναπαραγωγής όσο και στον τομέα της θεραπείας.

Το 1997 είχε γίνει η πρώτη κλωνοποίηση ζώου με το γνωστό πρόβατο Dolly. Η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε ονομάζεται πυρηνική μεταμόσχευση.

Στην πυρηνική μεταμόσχευση λαμβάνεται ο πυρήνας ενός σωματικού κυττάρου από ένα ενήλικα οργανισμό. Ο πυρήνας περιέχει όλο το κληρονομικό γενετικό υλικό του κυττάρου που ευρίσκεται κωδικοποιημένο με τη μορφή του DNA.

Στη συνέχεια, ο πυρήνας αυτός εμφυτεύεται σε ένα ωάριο, από το οποίο πρωτύτερα αφαιρείται ο δικός του πυρήνας και κατά συνέπεια το δικό του DNA.

Κάτω από ειδικές εργαστηριακές συνθήκες, το νέο ωάριο, που έχει υποστεί πυρηνική μεταμόσχευση, αρχίζει τη διαδικασία του πολλαπλασιασμού και της διαφοροποίησης που τελικά μπορεί να οδηγήσει σε ένα έμβρυο και στη γέννηση ενός νέου οργανισμού.

Ο νέος οργανισμός που θα γεννηθεί θα είναι πανομοιότυπος από γενετικής απόψεως με τον οργανισμό από τον οποίο αρχική λήφθηκε ο πυρήνας.

Τι είναι η κλωνοποίηση για σκοπούς αναπαραγωγής;

Στην κλωνοποίηση για σκοπούς αναπαραγωγής, το ωάριο που έχει υποστεί πυρηνική μεταμόσχευση, όταν φτάσει μετά από τον αρχικό πολλαπλασιασμό στο στάδιο του βλαστοκύστη, εμφυτεύεται στη μήτρα ενός άλλου θηλυκού οργανισμού. Δεν είναι αναγκαίο ο οργανισμός που θα προσφέρει τη μήτρα να είναι ο ίδιος με αυτόν που προσφέρει το πυρήνα για κλωνοποίηση.

Η εμφύτευση επιτρέπει την ανάπτυξη του εμβρύου με αποτέλεσμα να μπορεί να γεννηθεί ένας νέος οργανισμός.

Είναι αυτή η διαδικασία που έγινε με τη Dolly. Τα κύτταρα που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά και από τα οποία λήφθηκε ο πυρήνας, προέρχονταν από το μαστό του προβάτου.

Μέχρι σήμερα έχουν κλωνοποιηθεί για σκοπούς αναπαραγωγής διάφορα μικρά και μεγάλα ζώα όπως πρόβατα, κατσίκες, χοίροι, αγελάδες, γάτοι και ποντικοί.

Ποιοι είναι οι βιολογικοί κίνδυνοι της κλωνοποίησης;

Από τα έμβρυα που δημιουργούνται με την τεχνική της πυρηνικής μεταμόσχευσης, λιγότερο από 2% μπορούν να αναπτυχθούν. Τα κλωνοποιημένα ζώα γίνονται πολύ μεγάλα κατά το εμβρυϊκό στάδιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις το μέγεθος τους μπορεί να αυξηθεί μέχρι το διπλάσιο του κανονικού.

Τα κλωνοποιημένα ζώα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν κατά την εγκυμοσύνη ή αμέσως μετά από τη γέννηση. Επίσης παρουσιάζουν συχνότερα ανωμαλίες των διαφόρων συστημάτων του οργανισμού όπως της καρδίας, των αγγείων, του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Έχουν επίσης παρατηρηθεί αλλαγές στη συμπεριφορά και στη ψυχολογία των κλωνοποιημένων ζώων αν και αυτό είναι δύσκολο να τεκμηριωθεί στα ζώα.

Η κλωνοποίηση για σκοπούς αναπαραγωγής προκαλεί και κινδύνους για τα ζώα που προσφέρουν τη μήτρα τους για την ανάπτυξη του ωαρίου που υποβλήθηκε στην πυρηνική μεταμόσχευση. Ένα μεγάλο ποσοστό των ζώων που εγκυμονούν κλωνοποιημένα έμβρυα πεθαίνουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Εκτός από τους ηθικούς προβληματισμούς και φραγμούς που υπάρχουν για την κλωνοποίηση στον άνθρωπο, υπάρχουν και οι σοβαροί κίνδυνοι για τη γυναίκα που εγκυμονεί τον κλώνο όπως επίσης και οι αυξημένοι κίνδυνοι θανάτου ή αυξημένων ανωμαλιών στα παιδιά που θα γεννιούνται μετά από πυρηνική μεταμόσχευση.

Τι είναι η κλωνοποίηση για σκοπούς θεραπείας;

Η διαδικασία είναι ακριβώς η ίδια μέχρι το στάδιο της ανάπτυξης του βλαστοκύστη. Γίνεται δηλαδή η πυρηνική μεταμόσχευση αλλά μετά αντί ο βλαστοκύστης να εμφυτευτεί σε μήτρα για να εξελιχθεί σε έμβρυο, λαμβάνονται κύτταρα από αυτόν και καλλιεργούνται στο εργαστήριο.

Τα κύτταρα αυτά ονομάζονται αρχέγονα κύτταρα και έχουν εξαιρετικές ιδιότητες. Μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιαδήποτε μορφή κυττάρων που υπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό ή άλλων ζώων.

Οι έρευνες που γίνονται πάνω σε κλωνοποιημένα αρχέγονα κύτταρα προσπαθούν να πετύχουν τη δημιουργία οργάνων και ιστών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για σκοπούς μεταμόσχευσης σε ασθενείς που τα έχουν ανάγκη.

Κλωνοποιημένα αρχέγονα κύτταρα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από ένα ασθενή, θα μπορούσαν να αναπτυχθούν από αυτά όργανα ή ιστοί, τους οποίους ο ασθενής έχει ανάγκη και στη συνέχεια να μεταμοσχευτούν σε αυτόν. Η θεωρητική και δυνητικά πιθανή αυτή προσέγγιση, έχει το πλεονέκτημα της ελαχιστοποίησης των κινδύνων της απόρριψης των μοσχευμάτων.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η κλωνοποίηση για σκοπούς αναπαραγωγής και για σκοπούς θεραπείας παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Οι προοπτικές που διανοίγονται δια μέσου της κλωνοποίησης για την θεραπεία πολλών ασθενειών, δημιουργούν έντονο ενδιαφέρον και πολλές έρευνες διεξάγονται επί του παρόντος προς την κατεύθυνση της επεξεργασίας, διαφοροποίησης και κλινικής εφαρμογής των αρχέγονων πολυδύναμων κυττάρων που προκύπτουν από πυρηνική μεταμόσχευση.

Για το θέμα της κλωνοποίησης για σκοπούς αναπαραγωγής στον άνθρωπο, τα ηθικά και νομικά προβλήματα είναι ακόμη άλυτα.

Επιπρόσθετα, οι κίνδυνοι για τη γυναίκα που θα προσφέρει τη μήτρα της για μια τέτοια εγκυμοσύνη, οι αυξημένες πιθανότητες ανωμαλιών στο παιδί και οι ψηλοί κίνδυνοι περιγεννητικού θανάτου μητέρας και παιδιού, έχουν οδηγήσει πολλές χώρες στην απαγόρευση της κλωνοποίησης στον άνθρωπο.