Η διάγνωση του παιδικού καρκίνου δεν είναι εύκολη υπόθεση. Τα σημεία και συμπτώματα που προκαλούν οι διάφορες μορφές λευχαιμίας και τα άλλα είδη καρκίνου που προσβάλλουν παιδιά και έφηβους, είναι παρόμοια με αυτά που προκαλούν διάφορες άλλες μη κακοήθεις ασθένειες.

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου στην παιδική ηλικία συνοδεύεται σε πολλές περιπτώσεις από καλύτερη πρόγνωση. Όμως η έγκαιρη διάγνωση καθίσταται δύσκολη για δύο βασικούς λόγους.

Ο πρώτος είναι ότι πολλοί παιδίατροι και άλλοι γιατροί, δεν έχουν ικανοποιητική  εμπειρία στον τομέα του παιδικού καρκίνου και λευχαιμίας. Αυτό οφείλεται στο ότι πρόκειται για σπάνιες ασθένειες. Ο καρκίνος προσβάλλει 1 παιδί σε κάθε 330 παιδιά ηλικίας από 0 έως 19 ετών. Έτσι οι πιθανότητες ένας γιατρός να δει στη ζωή του ένα παιδί που παρουσιάζει αρχικά σημεία λευχαιμίας ή άλλου καρκίνου, είναι πολύ λίγες.

Ο δεύτερος λόγος που κάνει δύσκολη τη διάγνωση των καρκίνων στα παιδιά είναι το ότι τα σημεία και συμπτώματα είναι ανάλογα με αυτά που προκαλούν πολλές άλλες ασθένειες της παιδικής ηλικίας.

Παράλληλα εάν παρατηρήσουν ασυνήθιστα σημεία ή συμπτώματα που παρουσιάζει το παιδί τους, είναι απαραίτητο να ζητήσουν συμβουλή από τον παιδίατρο. Η ύπαρξη τους δεν είναι δείκτης ότι οπωσδήποτε υπάρχει καρκίνος αλλά είναι προτιμότερο να διερευνηθεί το παιδί για να φανεί ποια είναι η αιτία που τα προκαλεί.

Τέτοια γενικά σημεία και συμπτώματα μπορεί να είναι:

1. Εμφάνιση μιας μάζας, ενός ογκιδίου ή ενός πρηξίματος που δεν έπρεπε να υπάρχει σε κάποιο σημείο του σώματος του παιδιού.
    
2. Παρατεταμένος ανεξήγητος πυρετός ή ασθενική κατάσταση χωρίς εξήγηση.
    
3. Υπερβολική και γρήγορη απώλεια βάρους του παιδιού.
    
4. Ανεξήγητη χλωμάδα.
    
5. Απώλεια ενεργητικότητας του παιδιού.
    
6. Ξαφνική τάση του παιδιού να κάνει μώλωπες και εκχυμώσεις.
    
7. Επίμονος πόνος που εντοπίζεται σε μια περιοχή του σώματος του παιδιού. Εάν ο πόνος ξυπνά το παιδί τη νύκτα, αυτό δείχνει ότι η εξέταση από το γιατρό του επιβάλλεται να γίνει άμεσα.
    
8. Χωλότητα, παιδί που κουτσαίνει.
    
9. Συχνοί πονοκέφαλοι που μπορεί να συνοδεύονται από εμετούς.
    
10. Ξαφνικές αλλαγές στα μάτια ή στην όραση του παιδιού.

Ο παιδίατρος αφού πάρει το ιστορικό και εξετάσει προσεκτικά το παιδί, θα κρίνει εάν χρειάζεται να γίνουν συμπληρωματικές εξετάσεις ή όχι. Με εφόδιο τις πληροφορίες που θα προκύψουν, θα κάνει τη διάγνωση ή θα αναζητήσει βοήθεια από άλλους ειδικούς.

Οι γονείς των παιδιών που έχουν προσβληθεί από καρκίνο πρέπει να γνωρίζουν ότι σήμερα πολύ λίγα γνωρίζουμε για τις αιτίες πρόκλησης της νόσου. Στο 95% των περιπτώσεων, οι αιτίες είναι άγνωστες. Στο περίπου 5% εμπλέκονται κληρονομικοί παράγοντες.

Παράλληλα οι γονείς των παιδιών με καρκίνο, δεν θα μπορούσαν να είχαν κάνει κάτι για να προλάβουν τη νόσο στο παιδιά τους αλλά και ούτε έχουν κάνει κάτι το οποίο έχει προκαλέσει τη νόσο. Τα σημεία αυτά είναι σημαντικά διότι πολλοί γονείς βιώνουν ενοχές εξαιτίας του καρκίνου ή λευχαιμίας που έχει πλήξει το παιδί τους.

Για τον καρκίνο των ενηλίκων υπάρχουν πολλοί αποτελεσματικοί τρόποι πρόληψης. Όμως οι καρκίνοι της παιδικής ηλικίας είναι διαφορετικοί και δυστυχώς δεν υπάρχουν τρόποι πρόληψης τους.

Παιδιά που έχουν αυξημένο κίνδυνο να προσβληθούν από καρκίνο, πρέπει να τυγχάνουν προσεκτικότερης παρακολούθησης και να εξετάζονται από τους γιατρούς τους σε τακτικά χρονικά διαστήματα.

Στα παιδιά, που κινδυνεύουν περισσότερο από κακοήθεις νόσους της παιδικής ηλικίας περιλαμβάνονται: 

1. Παιδιά με χρωμοσωμικές ανωμαλίες όπως σύνδρομο Down, σύνδρομο Kleinfelter.
    
2. Παιδιά με ανωμαλίες γονιδίων ή ενζύμων που σχετίζονται με το DNA όπως το οικογενειακό σύνδρομο Li-Fraumeni, η αναιμία τύπου Fanconi, η αταξία-τελαγγειεκτασία, η νευροινωμάτωση.
    
3. Παιδιά που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτική θεραπεία, δηλαδή φάρμακα που μειώνουν την άμυνα του οργανισμού τους όπως παιδιά που υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση οργάνων.
    
4. Παιδιά που έλαβαν θεραπεία (χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία) για καρκίνο και ιάθηκαν.
    
5. Παιδιά που έχουν γενετικά πανομοιότυπο δίδυμο αδέλφι (ομοζυγωτικοί δίδυμοι) που παρουσίασε λευχαιμία έχουν 20% έως 25% πιθανότητες να παρουσιάσουν και τα ίδια λευχαιμία. Επισημαίνεται ότι στους μη ταυτόσημους δίδυμους (ετεροζυγωτικοί δίδυμοι) και σε αδέλφια παιδιών που παρουσίασαν λευχαιμία, ο κίνδυνος προσβολής από λευχαιμία είναι 2 έως 4 φορές μεγαλύτερος από το γενικό κίνδυνο που έχουν όλα τα παιδιά.

Επειδή ορισμένες μορφές καρκίνου είναι κληρονομικές, ενήλικες που ιάθηκαν από παιδικό καρκίνο ή λευχαιμία είναι προτιμότερο να ζητούν συμβουλή από ειδικό γενετιστή με εμπειρία στη γενετική του καρκίνου προτού κάνουν παιδιά.

Θα τονίσουμε τελειώνοντας ότι η έγκαιρη διάγνωση μιας μορφής καρκίνου ή λευχαιμίας στο παιδί, μπορεί να γίνει έγκαιρα χάρις στην ενημερότητα και συνεργασία γονιών και γιατρών. Η πρόληψη είναι περιορισμένη, αλλά η έγκαιρη διάγνωση αυξάνει τις πιθανότητες ίασης του παιδιού που προσβάλλεται από κακοήθη νόσο.