Η γαστρίτιδα προκαλείται συχνά από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, που είναι επίσης η αιτία των πλείστων περιπτώσεων έλκους στο στομάχι.

Η γαστρίτιδα μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά (οξεία μορφή) ή να είναι χρόνια. Συμβαίνει όταν η βλεννογόνος που επικαλύπτει και προστατεύει την κοιλότητα του οργάνου, υφίσταται βλάβες. Οι αδυναμίες του προστατευτικού αυτού φραγμού, επιτρέπουν στα πεπτικά υγρά να προκαλούν περαιτέρω βλάβες στα τοιχώματα του στομαχιού.

Οι βακτηριδιακές μολύνσεις είναι η συχνότερη αιτία χρόνιας γαστρίτιδας. Ο μισός πληθυσμός της γης, υπολογίζεται, ότι έχει μολυνθεί από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Οι περισσότεροι όμως, δεν παρουσιάζουν συμπτώματα ή επιπλοκές λόγω του μικροβίου.

Δεν έχουν ακόμη κατανοηθεί καλά οι λόγοι για τους οποίους το ελικοβακτηρίδιο σε ορισμένους ανθρώπους προκαλεί έλκος στομαχιού ή δωδεκαδάκτυλου, σε άλλους γαστρίτιδα ενώ σε άλλους τίποτα. Μεταξύ των παραγόντων, που εξετάζονται για να εξηγηθούν οι εν λόγω διαφορές, είναι η κληρονομικότητα, ο τρόπος ζωής, το αλάτι στη διατροφή, το κάπνισμα και το στρες.

Η τακτική χρήση των αναλγητικών φαρμάκων μπορεί να είναι αιτία οξείας ή χρόνιας γαστρίτιδας. Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ασπιρίνη, η ιβουπροφένη, η δικλοφενάκη, η ναπροξένη ή το μεφεναμικό οξύ, όταν λαμβάνονται τακτικά ή σε μεγάλες ποσότητες, μπορούν να διαβρώνουν το προστατευτικό στρώμα της βλεννογόνου του στομαχιού.

Γαστρίτιδα μπορούν επίσης να προκαλέσουν και τα στεροειδή φάρμακα (πρεδνιζόνη, δεξαμεθαζόνη και άλλα).

Η κατάχρηση αλκοόλ φλογώνει και διαβρώνει τη βλεννογόνο του στομαχιού. Η υπερβολική πρόσληψη αλκοόλ, είναι συνήθως αιτία οξείας γαστρίτιδας.

Το στρες προκαλείται από πολλές καταστάσεις και είναι αιτία γαστρίτιδας. Το στρες λόγω σοβαρού τραυματισμού, οι μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις, τα εγκαύματα και οι σοβαρές μολύνσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε γαστρίτιδα και έλκος του στομαχιού.

Η παλινδρόμηση της χολής από το λεπτό έντερο διαμέσου του πυλωρού προς το στομάχι, είναι αιτία χρόνια γαστρίτιδας. Ο πυλωρός αποτρέπει την επάνοδο των χολικών και παγκρεατικών υγρών από το δωδεκαδάκτυλο προς το στομάχι. Τα υγρά αυτά έχουν βασικό ρόλο στην πέψη και ιδιαίτερα στη διάσπαση των λιπών.

Στις περιπτώσεις που ο σφιγκτήρας του πυλωρού είναι ανεπαρκής ή απουσιάζει, τα χολικά υγρά μπορεί να προκαλούν χρόνια γαστρίτιδα.

Ανωμαλίες του ανοσολογικού συστήματος, μπορεί να είναι αιτία αυτοάνοσης γαστρίτιδας. Η πάθηση οφείλεται στο ότι το σύστημα άμυνας του οργανισμού, λόγω παθολογικού μηχανισμού, επιτίθεται κατά της βλεννογόνου του στομαχιού.

Σε ασθενείς που πάσχουν από άλλες αυτοάνοσες παθήσεις, όπως η θυρεοειδίτιδα του Hashimoto, η ανεπάρκεια των επινεφριδίων τύπου Addison και ο διαβήτης τύπου 1, είναι συχνότερη η αυτοάνοση γαστρίτιδα. Επίσης η πάθηση σχετίζεται και με την έλλειψη βιταμίνης Β12.

Η αύξηση της ηλικίας συνοδεύεται από μεγαλύτερο κίνδυνο για γαστρίτιδα. Οι λόγοι για αυτό, περιλαμβάνουν το γεγονός ότι το προστατευτικό στρώμα της κοιλότητας του στομαχιού γίνεται πιο λεπτό και αδύνατο με την αύξηση της ηλικίας. Επίσης οι ηλικιωμένοι, έχουν περισσότερες πιθανότητες να είναι μολυσμένοι από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ή να παρουσιάζουν αυτοάνοσες νόσους σε σύγκριση με τους νεότερους.

Η γαστρίτιδα μπορεί να συνυπάρχει και με διάφορες άλλες παθήσεις. Το AIDS, η νόσος Crohn, οι μολύνσεις με παράσιτα, οι ασθένειες του συνδετικού ιστού, η νεφρική και ηπατική ανεπάρκεια, συγκαταλέγονται μεταξύ των ασθενειών που σχετίζονται με τη γαστρίτιδα.

Η πρόληψη της γαστρίτιδας περιλαμβάνει την υγιεινή διατροφή, την αποφυγή καπνίσματος και κατάχρησης αλκοόλ, την προσεκτική και σύμφωνα με οδηγίες του γιατρού χρήση των αναλγητικών φαρμάκων και την καταπολέμηση του στρες.

Όσον αφορά στη διατροφή, δεν είναι μόνο σημαντικό το είδος των φαγητών αλλά και ο τρόπος με τον οποίο κάποιος τρώει. Τα μικρά αλλά συχνά γεύματα, η αποφυγή υπερφόρτωσης του στομαχιού, λόγω μεγάλων ποσοτήτων φαγητού, αποτρέπουν μεγάλη έκκριση οξέων στο στομάχι.

Επίσης η αποφυγή φαγητών που πιθανόν να βλάπτουν ορισμένους ασθενείς, όπως τα όξινα, πικάντικα, τηγανητά ή λιπαρά φαγητά μπορεί να βοηθούν στην πρόληψη ή και απάμβλυνση των συμπτωμάτων χωρίς όμως να αποτρέπουν τον κίνδυνο γαστρίτιδας.

Το κάπνισμα αυξάνει την έκκριση οξέων του στομαχιού, καθυστερεί την ίαση του στομαχιού μετά από βλάβες, που υφίσταται και είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες πρόκλησης καρκίνου του στομαχιού.

Η τακτική σωματική άσκηση τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα, βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του πεπτικού συστήματος.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση του υπερβολικού και χρόνιου στρες είναι ευεργετική από πολλές απόψεις. Μειώνει τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικών επεισοδίων, βελτιώνει τη λειτουργικότητα του συστήματος άμυνας του οργανισμού, μειώνει την έκκριση οξέων από το στομάχι και προάγει καλύτερη λειτουργία του πεπτικού συστήματος.