Όταν φοβόμαστε το πιθανότερο είναι, ότι έχουμε σκέψεις ανησυχίας και σωματικές αντιδράσεις όπως ιδρώτες, γρηγορότερο καρδιακό ρυθμό και αναπνοή.
Παράλληλα αναπτύσσουμε συμπεριφορές που μας επιτρέπουν να αποφεύγουμε ή να διαφεύγουμε από καταστάσεις που μας έκαναν να φοβηθούμε μια πρώτη φορά.
Στον εγκέφαλο υπάρχει ένα πολύπλοκο σύστημα, που ελέγχει τις σωματικές αντιδράσεις και τις συμπεριφορές που έχουμε όταν δημιουργούνται σκέψεις φόβου. Το σύστημα αυτό που κάποιοι το ονομάζουν το "κύκλωμα του φόβου", εντοπίζεται στη δομή του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή.
Η αμυγδαλή εντοπίζεται βαθιά στον εγκέφαλο, στον κροταφικό λοβό, μπροστά από τον ιππόκαμπο. Η αμυγδαλή εμπλέκεται στις συναισθηματικές αντιδράσεις και στο φόβο.
Είναι γεγονός ότι λίγα είναι γνωστά για τους μοριακούς μηχανισμούς που ελέγχουν το φόβο. Ερευνητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες, σε μια πρωτοποριακή εργασία τους ανακάλυψαν το γονίδιο του φόβου.
Το γονίδιο αυτό, που ονομάστηκε σταθμίνη (stathmin), υπάρχει σε αφθονία στην αμυγδαλή. Το γονίδιο ελέγχει και τις δύο μορφές φόβου: Το φόβο που έχουμε εκ γενετής για ορισμένα πράγματα και για το φόβο που αποκτήσαμε δια της μάθησης από προηγούμενες τραυματικές εμπειρίες.
Η σταθμίνη παίζει σημαντικό ρόλο στους κυτταρικούς μηχανισμούς που ρυθμίζουν το φόβο. Εκτός από την αμυγδαλή υπάρχει και στο θάλαμο και το φλοιό του εγκεφάλου. Εμπλέκεται άμεσα στη μνήμη του φόβου και στην αντίληψη του κινδύνου.
Το γονίδιο του φόβου παράγει την πρωτεΐνη σταθμίνη η οποία χρησιμοποιείται από τον εγκέφαλο για τη γένεση ενός από τα πλέον ισχυρά συναισθήματα στους ανθρώπους και στα ζώα.
Σε πειράματα με ποντικούς, η αφαίρεση της σταθμίνης κάνει τα ζώα να είναι τολμηρά, χωρίς φόβο και να επιδεικνύουν νέες συμπεριφορές.
Για παράδειγμα τα ποντίκια έχουν εκ γενετής το φόβο των ανοικτών μεγάλων χώρων. Τα κανονικά ποντίκια, φοβούνται και αποφεύγουν τους ανοικτούς χώρους. Τα ποντίκια χωρίς σταθμίνη, είναι τολμηρά και χωρίς φόβο εισέρχονται και εξερευνούν τους ανοικτούς χώρους.
Η απουσία της σταθμίνης κάνει τα ποντίκια να ξεχνούν και τους φόβους που έμαθαν να έχουν λόγω κάποιας τραυματικής εμπειρίας. Για παράδειγμα όταν τα ποντίκια μετά το άκουσμα ενός ήχου υποβάλλονται σε ηλεκτροσόκ, την επόμενη φορά που θα ακούσουν τον ίδιο ήχο τρομάζουν και προσπαθούν να αντιδράσουν για να αποφύγουν το σοκ.
Σε ποντίκια χωρίς σταθμίνη, το άκουσμα του ήχου που συνοδεύει το ηλεκτροσόκ, δεν δημιουργεί τις συμπεριφορές και αντιδράσεις που υπάρχουν στα κανονικά ποντίκια.
Πρέπει να σημειώσουμε, ότι η απώλεια σταθμίνης στα ποντίκια, δεν επηρέαζε άλλες μορφές μνήμης εκτός από εκείνη που σχετίζεται με την μάθηση του φόβου.
Οι πειραματικές αυτές παρατηρήσεις, δείχνουν ότι η σταθμίνη είναι υπεύθυνη τόσο για τους έμφυτους εκ γενετής φόβους όσο και για αυτούς που μαθαίνονται λόγω τραυματικών εμπειριών μετά, κατά τη ζωή.
Παλαιότερα, οι ίδιοι ερευνητές είχαν ανακαλύψει ακόμη ένα γονίδιο, που εμπλέκεται στο μοριακό έλεγχο του φόβου. Πρόκειται για το γονίδιο GRP (Gastrin Releasing Peptide) που ευθύνεται για τη σύνθεση μιας πρωτεΐνης η οποία καταστέλλει το κύκλωμα που σχετίζεται με το φόβο που μαθαίνουμε λόγω των τραυματικών μας εμπειριών.
Οι μηχανισμοί με τους οποίους λειτουργούν η σταθμίνη και το GRP, είναι ξεχωριστοί. Παράλληλα όπως έχουμε δει, το νέο γονίδιο που ανακαλύφθηκε, η σταθμίνη, καταστέλλει και τις δύο μορφές φόβου, δηλαδή τους έμφυτους και της εκμάθησης.
Οι ανακαλύψεις αυτές, πιθανόν να έχουν μεγάλη σημασία για τη θεραπευτική αντιμετώπιση διαφόρων ψυχικών παθήσεων.
Η πλήρης κατανόηση των μοριακών μηχανισμών που εμπλέκονται στο φόβο θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα φάρμακα για τη θεραπεία ασθενών που πάσχουν από υπερβολικές ανησυχίες, φοβίες διαφόρων μορφών, και σύνδρομο μετατραυματικού στρες.
