Η μανιοκατάθλιψη, που αποκαλείται επίσης διπολική διαταραχή, είναι μια σοβαρή ψυχική ασθένεια που προκαλεί ακραίες, δραματικές αλλαγές της διάθεσης.

Η πάθηση μπορεί να παρουσιαστεί σε όλες τις ηλικίες και προσβάλλει εξίσου άνδρες και γυναίκες. Συνήθως αρχίζει στα τελευταία χρόνια της εφηβείας ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.

Οι αιτίες που προκαλούν τη μανιοκατάθλιψη δεν είναι  γνωστές. Είναι πιθανόν να προκαλείται από ανισοζύγιο χημικών ενώσεων (νευροδιαβιβαστές, ορμόνες) στον εγκέφαλο. Επίσης υπάρχει η υποψία εμπλοκής γονιδίων και του περιβάλλοντος στο οποίο αναπτύσσεται και λειτουργεί ο ασθενής

Σε ορισμένες περιπτώσεις η ασθένεια έχει οικογενειακό χαρακτήρα. Αυτό σημαίνει ότι άτομα που έχουν ένα γονιό που παρουσιάζει μανιοκατάθλιψη διατρέχουν περισσότερο κίνδυνο να παρουσιάσουν τα ίδια τη νόσο.

Οι μειονεξίες που προκαλεί η νόσος στους ασθενείς είναι πολύ συχνά σημαντικές. Ωστόσο μόνο λίγοι ασθενείς λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Το άτομο που πάσχει από μανιοκατάθλιψη μπορεί κατά καιρούς να αισθάνεται πολύ ευτυχισμένο, γεμάτο ενέργεια και να νιώθει ότι μπορεί να κάνει τα πάντα. Όταν βρίσκεται σε αυτή την ψυχική κατάσταση δυνατόν να μην θέλει να ξεκουραστεί. Η ψυχική αυτή κατάσταση ονομάζεται μανία.

Σε άλλες χρονικές περιόδους το άτομο με τη νόσο μπορεί να νιώθει μεγάλη λύπη και κατάθλιψη. Όταν βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση δεν θέλει να κάνει τίποτα.

Οι δύο αυτές φάσεις, η πρώτη είναι η μανία και η δεύτερη είναι η κατάθλιψη, αποτελούν τις δύο χαρακτηριστικές ψυχικές καταστάσεις της διπολικής διαταραχής.

Οι ασθενείς μπορεί να περνούν γρήγορα από τη μία ψυχική κατάσταση στην άλλη και τανάπαλιν. Στα μεσοδιαστήματα των κρίσεων της μανιοκατάθλιψης οι ασθενείς έχουν μια φυσιολογική ψυχική διάθεση.

Η σοβαρότητα της νόσου (φάσμα διπολικής διαταραχής) εξαρτάται από τον αριθμό και συχνότητα των επεισοδίων, τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, τη χρονικότητα, τις μειονεξίες που προκαλεί και τη συνύπαρξη ή όχι άλλων παθήσεων.

Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της μανίας περιλαμβάνουν:

1. Υπερβολικό αίσθημα ευτυχίας που συνοδεύεται από άκρατη ενεργητικότητα.
2. Αίσθημα μεγάλης δύναμης και σπουδαιότητας.
3. Ευφορία, υπερβολική αισιοδοξία.
4. Αυξημένο αίσθημα αυτοεκτίμησης.
5. Ταχύτητα σκέψεων και ομιλίας σε σημείο που οι άλλοι δυσκολεύονται να ακολουθήσουν τη ροή των συλλογισμών του ασθενούς.
6. Απουσία ανάγκης για ξεκούραση και ύπνο.
7. Ευερεθιστικότητα, επιθετικότητα και ευκολία θυμού.
8. Δυσκολίες συγκέντρωσης και προσοχής.
9. Υπερβολικές δαπάνες χρημάτων.
10. Κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών.
11. Σεξουαλικές δραστηριότητες, χωρίς προφυλάξεις με κίνδυνο προσβολής του πάσχοντος από μανιοκατάθλιψη, από ασθένειες που μεταδίδονται από το σεξ και ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη.

Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της κατάθλιψης περιλαμβάνουν:

1. Μεγάλη λύπη και καταπόνηση.
2. Νωθρότητα, ληθαργία.
3. Συνεχές αίσθημα κούρασης και εξάντλησης.
4. Δυσκολίες στους συλλογισμούς, στην προσοχή, στη συγκέντρωση, στη μνήμη και στη λήψη αποφάσεων.
5. Διαταραχές του ύπνου με αϋπνία ή αντίθετα πολλές ώρες ύπνου.
6. Απουσία ενδιαφέροντος για πράγματα που ο ασθενής αγαπούσε να κάνει πρωτύτερα.
7. Αισθήματα αχρηστίας, αναξιότητας, ενοχών.
8. Σκέψεις για θάνατο ή για αυτοκτονία.
9. Εύκολο κλάμα, κάποτε και χωρίς εμφανή λόγο.
10. Ευερεθιστικότητα, υπερκινητικότητα ή αντίθετα επιβράδυνση της λειτουργικότητας του πάσχοντος.
11. Πονοκέφαλοι, πόνοι στην πλάτη.
12. Ψυχοσωματικά προβλήματα στο πεπτικό σύστημα.

Στο φάσμα της διπολικής διαταραχής περιλαμβάνονται οι τύποι 1 (τουλάχιστον ένα επεισόδιο μανίας, με ή χωρίς προηγούμενα επεισόδια κατάθλιψης) και 2 (με υπομανιακό επεισόδιο και μεγαλύτερες περιόδους κατάθλιψης), οι μικτές μορφές (ταυτόχρονη εκδήλωση μανίας και κατάθλιψης) και η ταχέως εναλλασσόμενη κυκλική μορφή. Στις πολύ σοβαρές μορφές της νόσου μπορεί να παρατηρηθεί απόσπαση του ασθενούς από την πραγματικότητα με συμπτώματα ψύχωσης (παραισθήσεις, ψευδαισθήσεις).

Η κυκλοθυμία είναι μια ήπια μορφή διπολικής διαταραχής με αλλαγές της διάθεσης και συμπτώματα μανίας και κατάθλιψης αλλά όχι τόσο σοβαρά όσο στην πλήρη μορφή της μανιοκατάθλιψης.      

Υπάρχουν πολλές σωματικές και ψυχικές παθήσεις που είναι σε θέση να προκαλούν ανάλογα συμπτώματα. Για αυτό είναι απαραίτητο προτού τοποθετηθεί η διάγνωση της μανιοκατάθλιψης να γίνεται ένας πλήρης και σχολαστικός έλεγχος για να αποκλειστούν άλλες ασθένειες που προκαλούν παρόμοιες διαταραχές.

Είναι πολύ σημαντικό να γίνεται η διάγνωση της μανιοκατάθλιψης διότι χωρίς θεραπεία δημιουργούνται σοβαρά προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις του ασθενούς, στις επαγγελματικές του δραστηριότητες, στα οικονομικά του και στις ακαδημαϊκές ή σχολικές αποδόσεις. Χωρίς θεραπεία, ελλοχεύει επίσης ο κίνδυνος της αυτοκτονίας.

Δυστυχώς σε μεγάλο αριθμό περιπτώσεων η διάγνωση δεν γίνεται ή η αντιμετώπιση είναι ανεπαρκής.

Η αντιμετώπιση της διπολικής διαταραχής βασίζεται στον έλεγχο των ακραίων αλλαγών της ψυχικής διάθεσης του ασθενούς.

Η θεραπεία για τη διπολική διαταραχή απαιτείται για όλη τη ζωή του ασθενούς. Ακόμη και στις περιόδους ύφεσης των συμπτωμάτων χρειάζεται θεραπεία (θεραπεία συντήρησης).

Ο στόχος της θεραπείας είναι η μείωση της συχνότητας και της σοβαρότητας των επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης. Η θεραπεία συντήρησης είναι σημαντική διότι χωρίς αυτήν μικρές διαταραχές της διάθεσης μπορεί να εξελιχθούν σε σοβαρά επεισόδια της πλήρους μορφής διπολικής διαταραχής.

Υπάρχουν φάρμακα που είναι σε θέση να σταματούν τις αλλαγές της διάθεσης και να τη σταθεροποιούν. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται με τη μεγαλύτερη συχνότητα για τη μανιοκατάθλιψη ανήκουν στην κατηγορία των σταθεροποιητών της διάθεσης. Το λίθιο είναι τα φάρμακο που συνήθως χρησιμοποιείται. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο γιατρός μπορεί να συστήσει τη χορήγηση του φαρμάκου για όλη τη ζωή του ασθενούς.

Υπάρχουν και άλλες κατηγορίες φαρμάκων που μπορεί ο ψυχίατρος να κρίνει ότι χρειάζονται για την θεραπεία της νόσου όπως τα αντιεπιλητπικά, τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιψυχωτικά και τα αγχολυτικά. Τα αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται πολύ λιγότερο σήμερα από ότι παλαιότερα και η χρησιμότητά τους είναι αμφίβολη.

Ταυτόχρονα με τη φαρμακευτική αγωγή, ο ασθενής χρειάζεται στήριξη και συμβουλές για καλύτερο τρόπο ζωής, για καλύτερη διαχείριση του στρες, των οικογενειακών προβλημάτων και των διαπροσωπικών του σχέσεων. Επίσης η ψυχοθεραπεία (συμπεριφορική γνωσιακή θεραπεία), η οικογενειακή θεραπεία και οι ομάδες στήριξης και αλληλοβοήθειας των ασθενών αποτελούν σημαντικούς τρόπους για την επιτυχή θεραπεία της πάθησης.

Συνοπτικά θα τονίσουμε, ότι είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίζονται οι πρώτες εκδηλώσεις της μανιοκατάθλιψης και να γίνεται έγκαιρα η διάγνωση.

Χωρίς τη διάγνωση και κατάλληλη θεραπεία στην εφηβική ηλικία ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής οι συνέπειες μπορεί να είναι σοβαρότατες σε όλους τους τομείς της ζωής του ασθενούς.