Η στειρότητα είναι μια ασθένεια του αναπαραγωγικού συστήματος η οποία εμποδίζει τον οργανισμό να διεκπεραιώσει την βασική λειτουργία της αναπαραγωγής.
Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα η στειρότητα επηρεάζει το 10% του πληθυσμού που βρίσκεται σε ηλικία αναπαραγωγής. Οι άνδρες και οι γυναίκες επηρεάζονται εξ' ίσου.
Τα περισσότερα περιστατικά στειρότητας αντιμετωπίζονται με φαρμακευτικές και χειρουργικές μεθόδους. Ένα πολύ μικρότερο ποσοστό αντιμετωπίζεται με εξωσωματική γονιμοποίηση.
Η σύλληψη, που είναι το πρωταρχικό στάδιο της τεκνοποίησης, είναι μια πολύπλοκη λειτουργία που εξαρτάται από πολλούς παράγοντες:
- Παραγωγή υγιούς σπέρματος από τον άνδρα.
- Παραγωγή υγιών ωαρίων από τη γυναίκα.
- Απουσία ανατομικών ανωμαλιών του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας, όπως για παράδειγμα καλή κατάσταση και απουσία εμποδίων στους ωαγωγούς σάλπιγγες που να επιτρέπουν στο σπέρμα να φτάσει στο ωάριο.
- Σπέρμα ικανό να γονιμοποιήσει το ωάριο όταν θα το συναντήσει.
- Ικανότητα του γονιμοποιημένου πλέον ωαρίου να εμφυτευτεί στη μήτρα για να μπορέσει να αναπτυχθεί.
- Το νεοδημιουργηθέν ωάριο θα πρέπει να είναι υγιές και να μην έχει ανωμαλίες τέτοιες που να μην του επιτρέπουν να αναπτυχθεί περισσότερο.
- Το ορμονικό περιβάλλον της γυναίκας θα πρέπει να είναι κατάλληλο και επαρκές για να επιτρέψει την ανάπτυξη του εμβρύου.
Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι όταν έστω και ένας από τους πιο πάνω παράγοντες πάσχει, τότε δημιουργούνται οι συνθήκες εκείνες που οδηγούν στη στειρότητα.
Ποιες είναι οι αιτίες της στειρότητας;
Κανένας δεν φέρει ευθύνη για το γεγονός ότι υπάρχει στειρότητα, η οποία συμβαίνει όπως οποιαδήποτε άλλη ασθένεια.
Σε γενικές γραμμές το 35% των περιπτώσεων οφείλεται σε παράγοντες σε σχέση με τον άνδρα, το 35% σε παράγοντες σχέση με τη γυναίκα. Το 25% οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων που υπάρχουν στον άνδρα και στη γυναίκα και το 5% είναι αγνώστου αιτιολογίας.
Οι συχνότερες αιτίες στειρότητας στους άνδρες είναι:
- Αζοοσπερμία: Δεν παράγονται σπερματοζωάρια.
- Ολιγοσπερμία: Η παραγωγή σπερματοζωαρίων είναι μικρή και ανεπαρκής.
- Ανωμαλίες των σπερματοζωαρίων.
- Σοβαρές ασθένειες όπως για παράδειγμα ορισμένες ανωμαλίες χρωμοσωμάτων και άλλες.
Οι συχνότερες αιτίες στειρότητας στις γυναίκες είναι:
- Ανωμαλίες του ωογόνου κύκλου. Υπάρχουν δηλαδή προβλήματα στην ωρίμανση και απελευθέρωση του ωαρίου (ωορρηξία) από το ωοθυλάκιο.
- Ανατομικές ανωμαλίες των ωαγωγών σαλπίγγων όπως για παράδειγμα το κλείσιμο τους, που μπορεί να προκληθεί από φλεγμονώδεις νόσους της λεκάνης (τα χλαμύδια μπορούν να προκαλέσουν τέτοιου είδους προβλήματα). Επίσης η ενδομητρίωση μπορεί να οδηγήσει στο κλείσιμο των σαλπίγγων.
- Συγγενείς ανωμαλίες της μήτρας όπως και διάφοροι όγκοι που μπορούν να υπάρχουν σχετίζονται με αποβολές.
Πώς γίνεται η διάγνωση της στειρότητας;
Τα ζευγάρια αντιλαμβάνονται, ότι κάτι δεν πάει καλά με την τεκνοποίηση όταν περάσει περίπου ένας χρόνος προσπαθειών. Σε περίπτωση που υπάρχει ένα ιστορικό που να συσχετίζεται με κίνδυνο στειρότητας είναι καλύτερα να αναζητείται βοήθεια νωρίτερα.
Η μελέτη της περίπτωσης περιλαμβάνει κλινική εξέταση του άνδρα και της γυναίκας.
Στη συνέχεια μπορούν να γίνουν συμπληρωματικές εξετάσεις, αναλύσεις αίματος, ακτινογραφίες, εξετάσεις με υπερήχους. Η παρακολούθηση της θερμοκρασίας της γυναίκας, οι ορμονικές εξετάσεις, η μελέτη της ωορρηξίας αποτελούν μέρος της έρευνας.
Η μελέτη του σπέρματος του ανδρός, η λαπαροσκόπηση στις γυναίκες και η μελέτη των χρωμοσωμάτων περιλαμβάνονται επίσης στις εξετάσεις που πιθανόν να χρειαστούν στη διερεύνηση.
Ποιες θεραπείες υπάρχουν;
Οι γιατροί που συνήθως καλούνται να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα στειρότητας είναι οι γυναικολόγοι, οι ουρολόγοι και οι ενδοκρινολόγοι. Μεταξύ των ενδοκρινολόγων υπάρχουν και γιατροί που εξειδικεύονται περισσότερο σε θέματα αναπαραγωγής.
Τα περισσότερα περιστατικά της τάξης του 80% αντιμετωπίζονται είτε με φάρμακα είτε με χειρουργική επέμβαση διόρθωσης ανωμαλιών του αναπαραγωγικού συστήματος.
Η εξωσωματική γονιμοποίηση άρχισε να προσφέρεται για πρώτη φορά γύρω στο 1980. Προσφέρει πολλά σε ζευγάρια που δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν λόγω κλεισίματος ή συγγενούς απουσίας των σαλπίγγων και λόγω προβλημάτων του αριθμού ή της ποιότητας των σπερματοζωαρίων.
Στην εξωσωματική γονιμοποίηση, τα ωάρια αφαιρούνται χειρουργικά από την ωοθήκη και γονιμοποιούνται στο εργαστήριο μέσα σε ειδικό περιβάλλον.
Σε 40 ώρες περίπου, τα ωάρια μελετούνται για να φανεί εάν έχουν γονιμοποιηθεί από τα σπερματοζωάρια και εάν ήδη έχουν αρχίσει οι διαιρέσεις και οι πολλαπλασιασμοί.
Σε περίπτωση που φανεί ότι πράγματι υπάρχουν γονιμοποιημένα ωάρια που εξελίσσονται σε έμβρυα τότε τοποθετούνται απ' ευθείας στη μήτρα της γυναίκας χωρίς την παρεμβολή των σαλπίγγων.
Μερικές συμβουλές σε σχέση με τη στειρότητα
Η στειρότητα δημιουργεί συχνά μια από τις πιο δύσκολες κρίσεις στη ζωή των ατόμων και των ζευγαριών που υποφέρουν. Τους προκαλεί το πρόβλημα αυτό, μεγάλη στεναχώρια και ψυχολογική καταπόνηση.
Αισθάνονται βαθιά λύπη και κατάθλιψη. Νιώθουν απομονωμένοι και τους βασανίζουν αισθήματα απώλειας. Επιπρόσθετα βρίσκονται αντιμέτωποι με πολύπλοκες ιατρικές και χειρουργικές διαδικασίες και καλούνται να πάρουν σημαντικές αποφάσεις.
Είναι αναγκαίο τα ζευγάρια στις περιπτώσεις αυτές να ζητούν και να λαμβάνουν ειδική υποστήριξη από εκπαιδευμένους στο θέμα ψυχολόγους. Η υποστήριξη αυτή, θα μπορεί να τους συνοδεύει καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας εξερεύνησης και επίλυσης του προβλήματος της στειρότητας που τους βασανίζει.
Μια άλλη σημαντική πτυχή του θέματος είναι αυτή που έχει σχέση με το κάπνισμα, το αλκοόλ και τον καφέ.
Υπάρχουν στοιχεία που συνηγορούν στο γεγονός ότι ότι το αλκοόλ, οι τοξίνες που περιέχονται στον καπνό και η καφεΐνη μπορούν να επηρεάζουν αρνητικά την αναπαραγωγή. Ιδιαίτερα ο καπνός είναι πολύ τοξικός για την αναπαραγωγή.
Για τους λόγους αυτούς τα ζευγάρια που θέλουν να τεκνοποιήσουν είναι προτιμότερο να αποφεύγουν το κάπνισμα τον καφέ και το αλκοόλ.
Αυτό θα είναι ωφέλιμο όχι μόνο για την τεκνοποίηση αλλά και για την υγεία του εμβρύου, του παιδιού και της εγκύου.
Οι ψηλές θερμοκρασίες επιδρούν αρνητικά στο σπέρμα. Για αυτό το λόγο εξ' άλλου η φύση μερίμνησε να τοποθετήσει τους όρχεις έξω από την κοιλιακή κοιλότητα όπου η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη.
Με βάση αυτά τα δεδομένα πιθανόν να είναι καλή ιδέα να αποφεύγονται τα ζεστά μπάνια, τα σάουνα και άλλες καταστάσεις που αυξάνουν σημαντικά τη θερμοκρασία στον άνδρα. Επίσης συστήνεται να φορούν χαλαρά και όχι στενά παντελόνια και εσώρουχα.
Είναι επίσης χρήσιμο να γίνουν προσπάθειες για να γνωρίζει η γυναίκα ποια μέρα του κύκλου της γίνεται η ωορρηξία. Συνήθως γίνεται στην 14η μέρα του κύκλου. Η πρώτη μέρα είναι εκείνη κατά την οποία αρχίζει η περίοδος της.
Το ωάριο είναι περισσότερο έτοιμο για να γονιμοποιηθεί κατά τις πρώτες 24 ώρες μετά από την ωορρηξία.
Είναι λοιπόν καλό η σεξουαλική επαφή να λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια εκείνων των ημερών, όταν οι πιθανότητες γονιμοποίησης είναι περισσότερες.
Είναι καλό η γυναίκα κάθε πρωί να μετρά τη βασική της θερμοκρασία και να την καταγράφει σε μια γραφική παράσταση. Υπάρχουν ειδικά θερμόμετρα για το σκοπό αυτό και οι μετρήσεις πρέπει να γίνονται για 3 έως 4 μήνες.
Ο ειδικός γιατρός θα βοηθήσει τη γυναίκα να εντοπίσει βάσει της εξέλιξης της βασικής της θερμοκρασία την ημέρα κατά την οποία γίνεται η ωορρηξία.
Οι μετρήσεις της θερμοκρασίας μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό της ημέρας που γίνεται η ωορρηξία όμως αυτή δεν γίνεται πάντοτε ακριβώς στην ίδια ημέρα, αλλά μπορούν να υπάρχουν διακυμάνσεις.
Υπάρχουν επίσης τεστ τα οποία βάσει των ορμονικών αλλαγών που συντελούνται μπορούν να ανιχνεύσουν μέσα στα ούρα ορισμένες ουσίες, που δείχνουν ότι γίνεται η ωορρηξία.
Οι μέθοδοι αυτοί, πρόβλεψης της ημέρας της ωορρηξίας, μπορούν να βοηθήσουν στο να γίνεται η σεξουαλική επαφή σε εκείνη τη χρονική περίοδο με στόχο να διευκολυνθεί η γονιμοποίηση.
Συνοπτικά θα κλείσουμε τονίζοντας ότι τα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στειρότητας θα πρέπει να μαθαίνουν όσο το δυνατό περισσότερα για το πρόβλημά τους και να ζητούν γρήγορα βοήθεια από τους ειδικούς.
Η εξειδικευμένη αντιμετώπιση, η συστηματική παρακολούθηση, η ψυχολογική υποστήριξη καθώς η συνεχής επιμόρφωση για το θέμα αποτελούν τις θεμελιώδεις αρχές πάνω στις οποίες μπορεί να στηριχθεί η επιτυχής αντιμετώπιση του σοβαρού αυτού προβλήματος.
