Η συστροφή του όρχεως είναι μια επείγουσα ιατρική κατάσταση που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Συμβαίνει όταν ο όρχις περιστρέφεται γύρω από το σπερματικό πόρο που είναι η δομή που περιέχει τα αγγεία και τα νεύρα και ενώνει τον όρχι με το υπόλοιπο σώμα.

Η περιστροφή του όρχεως σε σχέση με το σπερματικό πόρο διακόπτει την κυκλοφορία του αίματος από και προς τον όρχι. Εάν η θεραπεία γίνει εντός των πρώτων ωρών από την έναρξη του προβλήματος, ο όρχις είναι δυνατόν να σωθεί. Διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης στη λειτουργία του, για ατροφία ή και για νέκρωση του.

Οι βλάβες που δημιουργούνται στον όρχι λόγω της συστροφής εξαρτώνται από τη σοβαρότητα της κακής κυκλοφορίας (ισχαιμία, στάση) που προκύπτει από την περιστροφή του σπερματικού πόρου και από τη διάρκεια της. Όσο λιγότερο οξυγόνο φτάνει διάμεσου της κυκλοφορίας του αίματος στους όρχεις και όσο περισσότερο διαρκεί η συστροφή τόσο αυξάνονται οι κίνδυνοι για το μέλλον του όρχι.  

Η συστροφή του όρχεως μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, σε βρέφη, παιδιά, νέους και ηλικιωμένους. Ωστόσο είναι συχνότερη σε άρρενες κάτω των 25 ετών με πολλά περιστατικά να καταγράφονται στον πρώτο χρόνο ζωής και κατά την έναρξη της εφηβείας. 

Η συστροφή όρχεως μπορεί να εκδηλωθεί από μόνη της χωρίς εμφανή αιτία ή να ακολουθήσει ένα άλλο γεγονός όπως ο τραυματισμός, η έντονη σωματική άσκηση, το κρύο και η σεξουαλική διέγερση. Σε ορισμένους άνδρες υπάρχει προδιάθεση λόγω ανεπάρκειας του συνδετικού ιστού στις δομές που έχουν σχέση με τον όρχι και το όσχεο.

Υπολογίζεται ότι 10% των ανδρών έχουν προδιάθεση για συστροφή λόγω γονιδίου που κληρονομούν. Σε αυτούς οι όρχεις δεν είναι σωστά προσαρτημένοι στο όσχεο και κινούνται με μεγαλύτερη ελευθερία εντός του όσχεου.   

Τα κυριότερα σημεία και συμπτώματα της συστροφής του όρχεως είναι τα ακόλουθα:

1. Πολύ δυνατός πόνος που εκδηλώνεται ξαφνικά σε ένα από τους δύο όρχεις. Ο δεξιός όρχις επηρεάζεται συχνότερα
    
2. Πρήξιμο του όρχι και του όσχεου (είναι ο δερματικός σάκος κάτω από το πέος στον οποίο περιέχονται οι δύο όρχεις), κυρίως στη μια μεριά. Ο όρχις που επηρεάζεται βρίσκεται συνήθως πιο ψηλά
    
3. Πόνος στην κοιλιά
    
4. Πυρετός
    
5. Αναγούλες και εμετοί.

Στις περισσότερες περιπτώσεις η συστροφή δεν υποχωρεί από μόνη της. Ακόμη και στις περιπτώσεις που υποχωρεί από μόνη της υπάρχει ο κίνδυνος να συμβεί ξανά εκτός εάν με χειρουργική επέμβαση διορθωθεί το πρόβλημα.

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό και στην προσεκτική κλινική εξέταση από το γιατρό. Κάποτε χρειάζονται συμπληρωματικές εξετάσεις όπως το υπερηχογράφημα των όρχεων, η εξέταση με Doppler (ανίχνευση της ροής του αίματος στα αγγεία), το σπινθηρογράφημα με τεχνήτιο, οι αναλύσεις των ούρων ή του αίματος για να γίνει καλύτερα η διαφοροποίηση από παθήσεις που μιμούνται τη συστροφή όρχεων.

Οι παθήσεις που μιμούνται τη συστροφή όρχεων περιλαμβάνουν: Την ορχίτιδα (μετά από παρωτίτιδα, μαγουλάδες), την επιδιδυμίτιδα, τους τραυματισμούς του όρχι, την υδροκήλη, τους όγκους του όρχι, την κιρσοκήλη, τη βουβωνοκήλη, τη συστροφή της υδατίδας κύστης του Morgagni, το ιδιοπαθές οίδημα οσχέου και άλλες.

Η χειρουργική επέμβαση συνήθως χρειάζεται και πρέπει να γίνεται το ταχύτερο δυνατό. Εάν η χειρουργική διόρθωση γίνει στις πρώτες 6 ώρες, η λειτουργία των περισσότερων όρχεων διασώζεται. Όσο περνούν οι ώρες και αργεί η διορθωτική επέμβαση, οι πιθανότητες διατήρησης της λειτουργίας και διάσωσης του όρχεως μειώνονται.

Κατά τη χειρουργική επέμβαση γίνεται και διαδικασία διόρθωσης με προσάρτηση και του άλλου όρχι διότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος και αυτός στο μέλλον να πάθει συστροφή.

Σε όρχεις που έγινε η χειρουργική επέμβαση μετά από παρέλευση πολλών ωρών, δυνατόν να παρατηρηθεί αργότερα ατροφία. Η ατροφία του όρχεως συνοδεύεται από ανεπάρκεια παραγωγής σπέρματος και ορμονών σε σχέση με το σεξ όπως η τεστοστερόνη. Σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί ο όρχις.

Θα συγκρατήσουμε λοιπόν ότι:

1. Η ξαφνική εκδήλωση δυνατού πόνου σε ένα από τους δύο όρχεις με πρήξιμο του όσχεου απαιτεί άμεση ιατρική εξέταση
    
2. Εάν υπάρχει υποψία για συστροφή του όρχι χρειάζεται άμεση αξιολόγηση από χειρούργο και εφόσον υπάρχει ένδειξη η επέμβαση πρέπει να γίνεται το ταχύτερο δυνατόν
    
3. Σε νεογνά, βρέφη και μικρά αγόρια που δεν μπορούν να εκφραστούν, όταν υπάρχουν ενδείξεις για δυνατό πόνο ξαφνικής εγκατάστασης στην κοιλιακή χώρα ή απροσδιόριστα, η κλινική αξιολόγηση από το γιατρό πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει και την πιθανότητα ύπαρξης ή όχι συστροφής του όρχεως.