Ο όρος πνευματική καθυστέρηση πολύ συχνά παρεξηγείται, δεν κατανοείται σωστά και θεωρείται υποτιμητικός.

Μερικοί νομίζουν ότι η διάγνωση της καθυστέρησης γίνεται με βάση το δείκτη νοημοσύνης (IQ) που μπορεί να δείχνει αποτελέσματα κατώτερα του κανονικού και ότι τα άτομα με πνευματική καθυστέρηση δεν μπορούν να μορφωθούν και να είναι ικανά να φροντίζουν τον εαυτό τους.

Αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη. Στην πραγματικότητα ένα άτομο για να θεωρηθεί ότι έχει πνευματική καθυστέρηση θα πρέπει να έχει όχι μόνο ένα χαμηλό δείκτη ευφυίας αλλά και να παρουσιάζει σημαντικές δυσκολίες στο να προσαρμοστεί στην καθημερινή ζωή.

Όμως πολλά από τα παιδιά με πνευματική καθυστέρηση έχουν σημαντικές ικανότητες εκμάθησης και όταν ενηλικιωθούν μπορούν να έχουν τουλάχιστον εν μέρει, μια αυτόνομη ζωή. Ακόμη πολύ πιο σημαντικό μπορούν να απολαύσουν τη ζωή τους όπως οποιοσδήποτε άλλος.

Τώρα αυτό δεν ισχύει πλέον. Ο στόχος είναι τα παιδιά αυτά να μένουν στην οικογένειά τους και να λαμβάνουν μέρος σε όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες. Σε πολλές χώρες, η πολιτεία βάσει νόμων αναλαμβάνει την μόρφωση και άλλες υπηρεσίες προς τα παιδιά αυτά με δαπάνες του κράτους.

Η πνευματική καθυστέρηση μπορεί να υπάρχει ταυτόχρονα ή ακόμη να περιπλεχθεί με σωματικά ή συναισθηματικά προβλήματα. Το παιδί μπορεί να παρουσιάζει επιπρόσθετα προβλήματα ακοής, όρασης ή ομιλίας. Τα προβλήματα αυτά που μπορεί να συνυπάρχουν μπορούν να μειώσουν τις δυνατότητες του παιδιού.

Είναι πολύ σημαντικό το παιδί με πνευματική καθυστέρηση να έχει μια συνολική αξιολόγηση που σκοπό θα έχει να αναγνωρίσει όλες τις αδυναμίες και δυνατότητες του παιδιού. Είναι αυτονόητο ότι ένας μόνο ειδικός δεν μπορεί να έχει όλες τις αναγκαίες ικανότητες για την αξιολόγηση του παιδιού. Για το λόγο αυτό χρειάζεται μια ομάδα από ειδικούς που θα αξιολογήσουν το παιδί και θα προσφέρουν μια ολοκληρωμένη φροντίδα.

Χρειάζονται να γίνουν γενικού τύπου ιατρικές εξετάσεις, αλλά επίσης και εξειδικευμένες εξετάσεις. Χρειάζεται να γίνει αξιολόγηση από το νευρολόγο, από το ψυχολόγο, από το ψυχίατρο, από τον ειδικό για τα θέματα εκπαίδευσης των παιδιών αυτών. Επίσης χρειάζονται ειδικές εξετάσεις για την ακοή και για την όραση.

Χρειάζεται επίσης πολύ συχνά και ο φυσιοθεραπευτής για την αντιμετώπιση ειδικών στην κάθε περίπτωση προβλημάτων.

Ο εργοθεραπευτής μπορεί με τη δική του συμβολή να προσφέρει ουσιαστικά στην περίθαλψη και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων του παιδιού.

Οι διάφοροι γιατροί και ειδικοί, σε συνεργασία με τον παιδίατρο ή τον ειδικό για την ηλικία ψυχίατρο συντονίζουν και επιβλέπουν την όλη φροντίδα του παιδιού. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μια εποπτεία και ένας συντονισμός όλων των εξετάσεων και των ειδικών.

Αφού γίνει η αξιολόγηση της κατάστασης, ο υπεύθυνος γιατρός θα ενημερώσει πλήρως την οικογένεια και θα συνεργαστεί μαζί της, για την εφαρμογή με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ενός προγράμματος φροντίδας σε συνεργασία με το σχολείο ή τους ειδικούς δασκάλους.

Τα συναισθηματικά προβλήματα όπως επίσης και οι διαταραχές της συμπεριφοράς μπορούν να υπάρχουν ταυτόχρονα με την πνευματική καθυστέρηση και μπορούν να επηρεάζουν αρνητικά την πρόοδο του παιδιού.

Τα περισσότερα παιδιά με πνευματική καθυστέρηση αντιλαμβάνονται, ότι βρίσκονται πιο πίσω σε σχέση με άλλα παιδιά της ηλικίας τους.

Μερικά μπορεί να νιώθουν απογοήτευση και σαν αποτέλεσμα να παρουσιάζουν εσωστρέφεια ή ακόμη έντονη αγωνία. Ορισμένα ακόμη μπορεί να οδηγηθούν στο να συμπεριφέρονται άσχημα με στόχο να τραβήξουν την προσοχή των άλλων νεαρών ή των ενηλίκων.

Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες που παρουσιάζουν πνευματική καθυστέρηση μπορούν να εκδηλώσουν κατάθλιψη. Μάλιστα μπορεί να μη διαθέτουν τις ικανότητες ομιλίας και έκφρασης για να μιλήσουν για τα αισθήματα τους.

Η κατάθλιψή τους μπορεί να χειροτερεύσει και να εκδηλωθεί και με άλλα νέα προβλήματα στη συμπεριφορά τους, στη διατροφή τους και στον ύπνο τους.

Η έγκαιρη διάγνωση των ψυχιατρικών προβλημάτων που μπορούν να εκδηλωθούν σε παιδιά με πνευματική καθυστέρηση είναι σημαντική και θα πρέπει να οδηγήσει σε μια γρήγορη αντιμετώπιση. Η αντιμετώπιση αυτή πρέπει να είναι συνολική και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να περιλαμβάνει και φάρμακα.

Κατά καιρούς μια συνάντηση με τον ειδικό για την ηλικία ψυχίατρο ή και ψυχολόγο μπορεί να βοηθήσει την οικογένεια να αντεπεξέλθει στις δυσκολίες που μπορεί να παρουσιάζονται.

Τα διάφορα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για να βοηθηθεί το παιδί με καθυστέρηση για να αντιμετωπίσει τις νέες δυσκολίες που παρουσιάζονται μεγαλώνοντας, η τοποθέτηση των σωστών προσδοκιών σχετικά με το τι μπορεί να επιτύχει το παιδί όπως επίσης η αξιολόγηση νέων ευκαιριών που παρουσιάζονται είναι σημαντικά σημεία στα οποία οι ειδικοί μπορούν να βοηθήσουν.