Τα
πρόσφατα δραματικά γεγονότα με τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Νέα Υόρκη
και οι διάφοροι πόλεμοι που προβάλλονται συνεχώς από τα μέσα μαζικής
επικοινωνίας, ιδιαίτερα την τηλεόραση, επηρεάζουν ψυχικά τα παιδιά μας.
Δημιουργούνται σε αυτά ερωτήσεις, φόβοι και προβληματισμοί. Οι γονείς και
οι άνθρωποι που έχουν την ευθύνη για τη μόρφωσή τους πρέπει να τους
εξηγούν με τον κατάλληλο τρόπο το τι συμβαίνει.
Η προσπάθεια αυτή που πρέπει οπωσδήποτε να γίνεται δεν είναι εύκολο
πράγμα. Ούτε υπάρχει μια μαγική φόρμουλα που να ταιριάζει για όλες τις
περιπτώσεις και που θα πρέπει να εφαρμόζεται.
Οι συζητήσεις με τα παιδιά για τέτοια θέματα έχουν μεγάλη σημασία.
Ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές με έννοιες που πρέπει να αναλύονται και
ορισμένες συμβουλές προσέγγισης όπως οι ακόλουθες μπορούν να βοηθήσουν:
- Δημιουργείστε μια ατμόσφαιρα ανοικτή και υποστηρικτική μέσα στην
οποία τα παιδιά να μπορούν άνετα να τοποθετούν ερωτήσεις. Μη τα
πιέσετε να μιλήσουν για τα θέματα αυτά και αφήστε τα να αρχίσουν από
μόνα τους όταν αυτά νιώθουν ότι είναι έτοιμα
- Να δίνετε ειλικρινείς και αληθείς απαντήσεις και πληροφόρηση στα
παιδιά. Μην ωραιοποιείτε τα πράγματα διότι τα παιδιά θα αντιληφθούν
αργά ή γρήγορα εάν το κάνετε. Αυτό θα κλονίσει την εμπιστοσύνη τους προς
εσάς και στο μέλλον θα αμφιβάλλουν για αυτά που τους λετε
- Να χρησιμοποιείτε απλές και κατανοητές λέξεις και έννοιες.
Είναι σημαντικό να καταλαβαίνουν καλά αυτά που λετε. Να προσαρμόσετε τις
εξηγήσεις σας και το λεξιλόγιο σας ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και
το επίπεδο ανάπτυξής του
- Να είστε έτοιμοι να επαναλάβετε τις εξηγήσεις και τις πληροφορίες
που θα δώσετε για αρκετές φορές. Κάποιες πληροφορίες μπορεί να είναι
δύσκολο να γίνουν αποδεκτές ή κατανοητές. Τα παιδιά κάποτε ρωτούν κατ'
επανάληψη τις ίδιες ερωτήσεις και αυτό μπορεί να είναι ένας τρόπος
αναζήτησης σιγουριάς για τα παιδιά
- Δώστε σημασία και αξιολογείστε τις σκέψεις, τα αισθήματα και τις
αντιδράσεις του παιδιού. Πρέπει να τα κάνετε να νιώσουν και να
καταλάβουν ότι οι ερωτήσεις τους και οι ανησυχίες τους είναι σωστές και
σημαντικές
- Ενώ θα πρέπει να είστε καθησυχαστικοί, δεν είναι σωστό να δίνετε
υποσχέσεις που δεν είναι ρεαλιστικές. Για παράδειγμα μπορείτε να
τονίσετε στο παιδί ότι δεν διατρέχει κίνδυνο στο σπίτι του και στο
σχολείο. Από την άλλη δεν μπορείτε να δηλώσετε ότι δεν θα ξαναγίνει ποτέ
πια αεροπορικό δυστύχημα ή ότι κανείς πια δεν πρόκειται να πάθει κακό
- Να θυμάστε ότι τα παιδιά έχουν την τάση να προσωποποιούν τις
καταστάσεις. Για παράδειγμα μπορεί να ανησυχούν για φίλους ή
συγγενείς που ζουν σε μια χώρα ή περιοχή που έχει άμεση ή έμμεση σχέση
με δραματικά γεγονότα
- Προσπαθήστε να βοηθήσετε τα παιδιά να βρουν τρόπους να
εκφραστούν. Υπάρχουν παιδιά που μπορεί να μη θέλουν να μιλήσουν για
τους φόβους τους, τις σκέψεις τους ή τα αισθήματά τους. Μπορεί να
νιώθουν πιο άνετα με το να ζωγραφίζουν, να παίζουν με τα παιγνίδια τους
ή ακόμη να γράφουν ποιήματα και ιστορίες
- Αποφύγετε να κατατάσσετε με στερεότυπο διαχωριστικό τρόπο τους
ανθρώπους ανάλογα με τη θρησκεία τους ή τη χώρα προέλευσής τους.
Χρησιμοποιείστε την ευκαιρία για να εξηγήσετε τα αρνητικά σημεία των
προκαταλήψεων, των διακρίσεων και διδάξετε στα παιδιά σας την αποδοχή
των άλλων ανθρώπων που μπορεί να είναι διαφορετικοί
- Τα παιδιά μαθαίνουν βλέποντας τους γονείς και τους δασκάλους
τους. Τα παιδιά παρακολουθούν με πολύ ενδιαφέρον τον τρόπο με τον
οποίο εσείς αντιδράτε στα διάφορα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο.
Επίσης παρατηρούν τις αλλαγές που θα κάνετε όσον αφορά τη συχνότητα των
ταξιδιών σας ή την τροποποίηση των σχεδίων σας για διακοπές. Τα παιδιά
μαθαίνουν ακούγοντας σας να συζητάτε με άλλους ενήλικες
- Είναι σημαντικό να λετε και εσείς στα παιδιά πως νιώθετε.
Είναι σωστό τα παιδιά να γνωρίζουν εάν εσείς ανησυχείτε, εάν νιώθετε
αναστάτωση ή σύγχυση από τα γεγονότα που συμβαίνουν. Τα παιδιά θα
διαισθανθούν αυτό που εσείς νιώθετε και μπορεί να νομίσουν ότι
πρόκειται για δικό τους λάθος. Εάν δεν τους εξηγήσετε μπορεί να νομίζουν
ότι πρόκειται για κάποιο δικό τους λάθος
- Μην αφήνετε τα παιδιά σας να βλέπουν πολλές σκηνές βίας ή άλλες
που μπορεί να τα αναστατώνουν. Η επανάληψη φοβερών εικόνων όπου
κτίρια καταρρέουν ή αεροπλάνα που συντρίβονται μπορεί να διαταράσσουν
σημαντικά τα παιδιά. Είναι καλό να ζητάτε από διάφορους τοπικούς ή
άλλους τηλεοπτικούς σταθμούς να περιορίζουν την μετάδοση των ιδιαίτερα
εντυπωσιακών καταστροφικών σκηνών. Οι σκηνές αυτές μπορεί να είναι
ιδιαίτερα τρομακτικές και τραυματικές για τα παιδιά
- Βοηθήστε τα παιδιά σας να έχουν ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα και
συνήθειες στην καθημερινή τους ζωή. Τα παιδιά νιώθουν σιγουριά και
καθησυχάζονται από τις οργανωμένες καταστάσεις με τις οποίες είναι
εξοικειωμένα. Το σχολείο, οι αθλητικές δραστηριότητες, οι γιορτές των
γενεθλίων, οι ομαδικές δραστηριότητες και οι διακοπές αποκτούν ιδιαίτερη
επιπρόσθετη σημασία
- Μην απορρίπτετε του μηχανισμούς άμυνας του παιδιού. Για
παράδειγμα εάν το παιδί νιώθει ασφάλεια διότι τα πράγματα συμβαίνουν
πολύ μακριά είναι προτιμότερο να μη διαφωνήσετε ή να απορρίψετε το
επιχείρημα αυτό. Το παιδί μπορεί με τον έμμεσο αυτό τρόπο να περνά το
μήνυμα ότι πρέπει να βλέπει έτσι τα πράγματα στη συγκεκριμένη στιγμή για
να νιώθει ασφάλεια
- Προσπαθήστε να συντονίσετε τον τρόπο της παροχής της πληροφόρησης
από εσάς και από το σχολείο. Οι γονείς πρέπει να ξέρουν τι έχει
προγραμματίσει το σχολείο για τα θέματα αυτά. Οι δάσκαλοι είναι καλό να
ξέρουν τα θέματα που βασανίζουν τα παιδιά και το τι συζητείται στο σπίτι
των παιδιών
- Τα παιδιά που έχουν υποστεί τραυματικές εμπειρίες ή έχουν χάσει
αγαπημένα τους πρόσωπα από ανάλογες καταστάσεις χρειάζονται ιδιαίτερη
προσοχή και υποστήριξη. Οι αντιδράσεις τους και τα αισθήματά τους σε
νέες πρόσφατες τραγωδίες μπορεί να είναι έντονες και τα παιδιά αυτά
είναι πολύ ευάλωτα στις καταστάσεις αυτές.
- Παρακολουθείστε εάν υπάρχουν οργανικά συμπτώματα όπως για
παράδειγμα πονοκέφαλοι ή πόνοι στο στομάχι. Πολλά παιδιά εκφράζουν
τους φόβους και αγωνίες τους με σωματικές ενοχλήσεις και πόνους. Σε
περίπτωση που δεν υπάρχει οργανική αιτιολογία για τα συμπτώματα αυτά,
τότε μπορεί να πρόκειται για σημείο έκφρασης αγωνίας και αισθήματος
καταβολής
- Παιδιά που ανησυχούν ιδιαίτερα για θέματα πολέμου, τρομοκρατίας ή
άλλων συγκρούσεων ίσως να χρειάζονται βοήθεια από ειδικά εκπαιδευμένο
επαγγελματία σε θέματα ψυχικής υγείας του παιδιού. Άλλα σημεία που
δείχνουν ότι το παιδί χρειάζεται βοήθεια είναι προβλήματα του ύπνου,
βασανιστικές επίμονες σκέψεις και εικόνες που έρχονται συνεχώς στο μυαλό
του. Επίσης μπορεί να εκδηλώνονται φόβοι για τη ζωή και ακόμη δυσκολίες
στον αποχωρισμό από τους γονείς για να πάει το παιδί στο σχολείο.
- Βοηθήστε τα παιδιά να μιλήσουν και να επικοινωνήσουν με άλλους.
Μπορεί να θέλουν να γράψουν ένα γράμμα ή να στείλουν ένα μήνυμα σε
σημαντικά πρόσωπα ή σε άτομα που έχουν πληγεί από μια πρόσφατη τραγωδία
- Επιτρέψτε στα παιδιά να είναι παιδιά. Οι γονείς και οι
δάσκαλοι τους μπορεί να παρακολουθούν τις εξελίξεις που συμβαίνουν
συνεχώς στον κόσμο με λεπτομέρεια. Είναι πολύ πιθανό τα παιδιά να μη
θέλουν να απασχοληθούν με τέτοια θέματα αλλά να προτιμήσουν να τρέξουν
έξω, να παίξουν και να διασκεδάσουν με τους φίλους τους
Αναμφίβολα τα δραματικά γεγονότα που συμβαίνουν τόσο συχνά και που τόσο
εύκολα παρακολουθούμε από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, έχουν σοβαρές
επιπτώσεις στους μεγάλους αλλά και ιδιαίτερα στα παιδιά. Ήδη για τους
μεγάλους, η κατανόηση και αποδοχή των όσων συμβαίνουν είναι δύσκολες.
Για τα παιδιά τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα. Χρειάζονται
βοήθεια κατανόηση και υποστήριξη για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν.
Με τη δημιουργία ενός κατάλληλου περιβάλλοντος με απαντήσεις στις
ερωτήσεις τους και με μια ειλικρινή πληροφόρηση μπορούμε να τα βοηθήσουμε
να αντεπεξέλθουν τη δύσκολη αυτή κατάσταση με τις λιγότερες τραυματικές
εμπειρίες.