Σε όλους τυχαίνει κάποτε να έχουν για λίγο, στεγνό στόμα ιδιαίτερα σε καταστάσεις νευρικότητας, θυμού ή στρες.

Ωστόσο όταν το στόμα είναι συνεχώς στεγνό ή για το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου, δημιουργούνται δυσάρεστα, ενοχλητικά συμπτώματα και μπορεί να προκληθούν σοβαρά προβλήματα υγείας.

Η ξηροστομία είναι αιτία προβλημάτων στη γεύση, μάσηση, κατάποση και ομιλία. Αυξάνει τις πιθανότητες φθοράς και τερηδόνας των δοντιών ή άλλων μολύνσεων του στόματος. Μπορεί να είναι σημείο άλλων ασθενειών. Ορισμένα φάρμακα και θεραπείες, είναι σε θέση να προκαλούν ξηρότητα στο στόμα.

Πολλοί πιστεύουν ότι η ξηροστομία συνοδεύει φυσιολογικά τη γήρανση. Αυτό δεν αληθεύει και όταν υπάρχει στεγνότητα στόματος, χρειάζεται συμβουλή οδοντίατρου ή γιατρού. Η διάγνωση και αναγνώριση της αιτίας που ευθύνεται, επιτρέπει τη θεραπεία και ανακούφιση του ασθενούς.

Το σάλιο είναι πολύ σημαντικό για την ορθή λειτουργία και κατάσταση του στόματος. Βοηθά στην πέψη των τροφών, προστατεύει τα δόντια από την τερηδόνα, προφυλάσσει από μολύνσεις του στόματος διότι ελέγχει την ανάπτυξη βακτηριδίων και μυκήτων στο στόμα, επιτρέπει την ορθή λειτουργία της μάσησης και της κατάποσης.

Για τους λόγους αυτούς, η απουσία ικανοποιητικού σάλιου δεν είναι μόνο αιτία τερηδόνας και άλλων μολύνσεων στο στόμα. Μπορεί να προκαλεί πρόβλημα έλλειψης θρεπτικών ουσιών. Οι δυσκολίες μάσησης και κατάποσης, επηρεάζουν την απορρόφηση τους από το πεπτικό σύστημα.

Η ξηροστομία προκαλείται όταν οι σιαλογόνοι αδένες του στόματος που παράγουν το σάλιο, δεν λειτουργούν ικανοποιητικά δημιουργώντας έλλειψη σάλιου στο στόμα.

Η απουσία ικανοποιητικής ποσότητας σάλιου, προκαλεί ξηρότητα στόματος. Τα συχνότερα σημεία και συμπτώματα είναι:

1. Αίσθημα ξηρότητας στο στόμα (ο ασθενής νιώθει ότι κολλούν μεταξύ τους τα στοιχεία στο στόμα του)
    
2. Δυσκολίες μασήματος, κατάποσης, γεύσης ή ομιλίας
    
3. Αίσθημα καύσου στο στόμα (καυσαλγία)
    
4. Αίσθημα ξηρότητας στο λαιμό
    
5. Χειλίτιδα, με χείλη σπασμένα που έχουν ραγάδες
    
6. Γλώσσα στεγνή με τραχεία επιφάνεια και γλωσσοδυνία
    
7. Στοματικά έλκη, ατροφία βλεννογόνου στόματος
    
8. Μολύνσεις στο στόμα
    
9. Κακοσμία στόματος.

Οι συχνότερες αιτίες της ξηροστομίας είναι:

1. Παρενέργειες φαρμάκων: Υπάρχουν πολλά φάρμακα, πέραν των 400, που δυνατόν να δημιουργούν ξηροστομία. Τα φάρμακα για την ψηλή πίεση, τα διουρητικά, η ασπιρίνη, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και τα αντικαταθλιπτικά, προκαλούν συχνά στεγνότητα στόματος
    
2. Ασθένειες: Υπάρχουν ασθένειες που προσβάλλουν τις σιαλογόνους αδένες. Ο διαβήτης, η ασθένεια Πάρκινσον, η μόλυνση με τον ιό HIV που προκαλεί το AIDS, το σύνδρομο Sjogren, είναι μεταξύ των συχνότερων νόσων που ευθύνονται για ξηροστομία
    
3. Η ακτινοθεραπεία: Η έκθεση των σιαλογόνων αδένων σε ραδιενέργεια λόγω ακτινοθεραπείας για μερικές μορφές καρκίνου, προκαλεί προβλήματα στη λειτουργία τους
    
4. Χημειοθεραπεία: Ορισμένα χημειοθεραπευτικά φάρμακα καθιστούν το σάλιο παχύρρευστο, γεγονός που δημιουργεί στεγνότητα στόματος
    
5. Βλάβες των νεύρων: Βλάβες των νεύρων που μπορούν να συμβούν κατά τους τραυματισμούς της κεφαλής ή του λαιμού, δυνατόν να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία των σιαλογόνων αδένων.

Η θεραπεία της ξηροστομίας εξαρτάται από την αιτία που την έχει προκαλέσει.

Ο γιατρός ή ο οδοντίατρος, αφού λάβουν ένα λεπτομερές ιστορικό και εξετάσουν τον ασθενή, είναι σε θέση να προσδιορίζουν την αιτία που δημιουργεί τη στεγνότητα στόματος.

Εάν για το πρόβλημα ευθύνεται ένα φάρμακο, χρειάζεται προσαρμογή της δόσης ή η διακοπή και αντικατάσταση του από κάποιο άλλο.

Στις περιπτώσεις που οι σιαλογόνοι αδένες δεν λειτουργούν κανονικά αλλά διατηρούν ακόμη την ικανότητα παραγωγής σάλιου, ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει φάρμακα που βοηθούν τους αδένες να λειτουργούν καλύτερα (όπως η πιλοκαρπίνη).

Είναι επίσης δυνατόν, να χορηγηθεί τεχνητό σάλιο για να διατηρείται σε ικανοποιητικά επίπεδα η υγρότητα του στόματος.

Οι ασθενείς με ξηροστομία μπορούν να κάνουν μερικά πράγματα για να βοηθούν για καλύτερη κατάσταση του στόματος τους:

1. Να προσπαθούν να πίνουν συχνά νερό ή ποτά χωρίς ζάχαρη
    
2. Να αποφεύγουν ροφήματα ή ποτά, που περιέχουν καφεΐνη (καφέ, τσάι, ορισμένα αναψυκτικά). Η καφεΐνη προκαλεί ξηρότητα στόματος
    
3. Όταν τρώνε, να πίνουν γουλιές νερού ή ποτών χωρίς ζάχαρη. Αυτό διευκολύνει τη μάσηση και την κατάποση. Μπορεί επίσης να βελτιώνει τη γεύση των φαγητών
    
4. Το μάσημα τσίχλας ή ένα σκληρό γλειφιτζούρι χωρίς ζάχαρη (με άρωμα εσπεριδοειδών, κανέλας ή δυόσμου) διευκολύνουν τη ροή σάλιου
    
5.  Το κάπνισμα και η κατανάλωση αλκοόλ, στεγνώνουν το στόμα και για αυτό πρέπει να αποφεύγονται
    
6. Τα αλμυρά ή τα πικάντικα φαγητά, σε ξηρό στόμα μπορεί να προκαλούν πόνο
    
7. Η χρήση συσκευής διατήρησης υγρασίας τη νύχτα, κατά τον ύπνο, είναι σε θέση να βοηθά.      

Εκτός από τα μέτρα ειδικά για την ξηροστομία, οι ασθενείς δεν πρέπει να ξεχνούν τη γενική φροντίδα του στόματος και των δοντιών τους.

1. Απαλό βούρτσισμα των δοντιών, με μαλακή οδοντόβουρτσα τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα
    
2. Καθάρισμα των δοντιών με οδοντικό νήμα κάθε μέρα
    
3. Χρήση οδοντόκρεμας που περιέχει φθόριο
    
4. Αποφυγή κατανάλωσης εδεσμάτων ζαχαρωμένων ή που κολλούν στα δόντια
    
5. Είναι απαραίτητο να επισκέπτονται τουλάχιστον δύο φορές το χρόνο τον οδοντίατρο τους. Πιθανόν να τους δώσει ειδικό διάλυμα φθορίου για ξέπλυμα των δοντιών τους για να διατηρούνται υγιή.

Τελειώνοντας, θα τονίσουμε ότι η ξηροστομία είναι συχνή πάθηση που μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες.

Υπάρχουν τρόποι αποτελεσματικής αντιμετώπισης και ανακούφισης αλλά για αυτό χρειάζεται στενή συνεργασία του ασθενούς με το γιατρό και τον οδοντίατρο του.

 

 

Συγγραφέας άρθρου:
Καθηγητής Λοΐζος Γ. Λοΐζου,
Πρόεδρος Ιδρύματος ΕΛΠΙΔΑ για παιδιά με καρκίνο και λευχαιμία,
Κλινικός Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας,
Παιδίατρος, Παιδογκολόγος-Παιδοαιματολόγος,
τ. Διευθυντής Παιδογκολογικής-Παιδοαιματολογικής Κλινικής
Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, Λευκωσία.