Η κοινωνική φοβία είναι διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολικό φόβο και άγχος στις καθημερινές κοινωνικές καταστάσεις, που βιώνει το άτομο το οποίο ανησυχεί, ότι υπόκειται σε λεπτομερή εξέταση και αρνητική εκτίμηση από τους άλλους.

Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία έχουν ένα χρόνιο, έντονο και επίμονο φόβο ότι παρακολουθούνται και κρίνονται από άλλους. Φοβούνται συνεχώς ότι οι πράξεις τους θα τους φέρουν σε αμηχανία, σε δύσκολες καταστάσεις και ότι θα εξευτελιστούν για αυτό, από τους άλλους.

Ο φόβος τους μπορεί να είναι τόσο σοβαρός και έντονος, που επηρεάζει αρνητικά την εργασία τους ή τη συμμετοχή τους στο σχολείο και άλλες συνήθεις ή καθημερινές δραστηριότητες.

Πολλοί από τους ανθρώπους, που έχουν κοινωνική φοβία αντιλαμβάνονται, ότι οι φόβοι τους όταν βρίσκονται με άλλους ανθρώπους είναι υπερβολικοί. Όμως δεν μπορούν να κάνουν οτιδήποτε για αυτό. Μάλιστα κάποτε μπορεί να αγχώνονται για μέρες ή εβδομάδες πριν από ένα αναμενόμενο γεγονός που το θεωρούν ιδιαίτερα φοβερό.

Η κοινωνική φοβία μπορεί να περιορίζεται σε ένα μόνο είδος καταστάσεων, όπως για παράδειγμα όταν τα άτομα που υποφέρουν μιλούν σε επίσημες ή ανεπίσημες καταστάσεις ή όταν τρώνε ή πίνουν μπροστά σε άλλους. Στις πιο σοβαρές μορφές της κοινωνικής φοβίας, η διαταραχή είναι τόσο ευρεία, που το άτομο βιώνει συμπτώματα κάθε φορά που υπάρχουν τριγύρω του άλλοι άνθρωποι.

Η κοινωνική φοβία μπορεί να είναι εξαιρετικά εξαντλητική. Ορισμένες μέρες, είναι δυνατόν να εμποδίζει το άτομο από του να πηγαίνει στην εργασία του ή στο σχολείο. Οι άνθρωποι που πάσχουν από κοινωνική φοβία αυτής της μορφής δυσκολεύονται να κάνουν και να διατηρούν φίλους.

Τα σωματικά συμπτώματα, που συχνά συνοδεύουν το έντονο άγχος της κοινωνικής φοβίας περιλαμβάνουν κοκκίνισμα, άφθονη εφίδρωση, τρέμουλο, δυσκολία ομιλίας, αναγούλες και στομαχικές ενοχλήσεις. Τα σημεία και συμπτώματα, που μπορεί να γίνουν αντιληπτά από άλλους, αυξάνουν τους φόβους του πάσχοντος για αποδοκιμασία από αυτούς και έτσι η φοβία επιδεινώνεται.

Η κατάσταση αυτή οδηγεί τα άτομα με κοινωνική φοβία σ' ένα φαύλο κύκλο. Όσο περισσότερο φοβούνται μια κατάσταση, τόσο πιθανότερο είναι να παρουσιάσουν σημεία ορατά στους άλλους και αντιλαμβανόμενοι το γεγονός αυτό, φοβούνται ακόμη περισσότερο γεγονός που ευνοεί την εκδήλωση των συμπτωμάτων.

Κοινωνική φοβία: Συχνότητα

Για την κοινωνική φοβία συχνά υπάρχει οικογενειακή προδιάθεση και υπάρχουν οικογένειες με αυξημένο αριθμό περιστατικών. Μπορεί επίσης να συνοδεύεται από κατάθλιψη ή αλκοολισμό.

Η κοινωνική φοβία είναι δύο φορές συχνότερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Όμως οι άνδρες ζητούν συχνότερα βοήθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος σε σύγκριση με τις γυναίκες.

Η κοινωνική φοβία αρχίζει συνήθως στην παιδική ηλικία ή νωρίς στην εφηβική ηλικία. Σπάνια αρχίζει μετά την ηλικία των 25 ετών.

Υπολογίζεται, ότι κάθε χρόνο υπάρχουν 25 άτομα σε κάθε 1000, που πάσχουν από κοινωνική φοβία. Σύμφωνα με άλλες στατιστικές μέχρι 3,7% του πληθυσμού ηλικίας από 18 έως 54 ετών, είχαν κοινωνική φοβία σε κάποια φάση της ζωής τους.

Τι προκαλεί την κοινωνική φοβία;

Οι έρευνες για τον προσδιορισμό των αιτιών, που προκαλούν την κοινωνική φοβία συνεχίζονται.

Ορισμένες έρευνες εμπλέκουν την αμυγδαλή του εγκεφάλου στη γένεση των συμπτωμάτων της διαταραχής. Η αμυγδαλή του εγκεφάλου είναι δομή, που έχει καθοριστικό ρόλο στις συναισθηματικές λειτουργίες και ελέγχει τις αντιδράσεις των ανθρώπων στο φόβο.

Εργασίες σε πειραματόζωα προσθέτουν στα τεκμήρια, που στηρίζουν το ότι η κοινωνική φοβία μπορεί να έχει κληρονομικό χαρακτήρα. Πρόσφατα ερευνητές από τις Ηνωμένες Πολιτείες ανακάλυψαν σε ποντικούς τον εντοπισμό γονιδίου, που επηρεάζει την εκμάθηση του φόβου.

Άλλες έρευνες εξετάζουν τους βιοχημικούς μηχανισμούς, που ρυθμίζουν την πάθηση. Διερευνάται κατά πόσο η υπερβολική ευαισθησία στην αποδοκιμασία από άλλους μπορεί να ρυθμίζεται από μεταβολικούς ή ορμονικούς παράγοντες.

Επίσης μελετάται η επιρροή του περιβάλλοντος στη γένεση της κοινωνικής φοβίας. Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν την πάθηση μπορεί να αποκτούν τη φοβία, λόγω του ότι παρατηρούν τη συμπεριφορά αυτή και τις συνέπειες της σε άλλους. Η διαδικασία αυτή, που ίσως εμπλέκεται στη γένεση της φοβίας ονομάζεται μάθηση παρατήρησης ή κοινωνικός παραδειγματισμός.

Ποιες θεραπείες υπάρχουν σήμερα για την κοινωνική φοβία;

Βασικά υπάρχουν δύο μορφές θεραπείας για την κοινωνική φοβία. Η μια βασίζεται στα φάρμακα ενώ η άλλη στη γνωστική συμπεριφορική θεραπεία που είναι μια μορφή βραχυπρόθεσμης ψυχοθεραπείας.

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται περιλαμβάνουν τα αντικαταθλιπτικά, όπως οι αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης, οι αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης και οι βενζοδιαζεπίνες υψηλής ισχύος.

Μερικοί ασθενείς με μια ειδική μορφή κοινωνικής φοβίας, τη φοβία απόδοσης, μπορεί να επωφελούνται από τους βήτα αναστολείς, που είναι φάρμακα τα οποία συνήθως χρησιμοποιούνται για έλεγχο της ψηλής πίεσης.

Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι επίσης πολύ χρήσιμη στη θεραπεία της κοινωνικής φοβίας. Στην προσέγγιση αυτή, ο ασθενής με τη βοήθεια του θεραπευτή του, εκτίθεται σταδιακά σε καταστάσεις που του προκαλούν φοβία και βοηθάται στο να ενεργοποιεί μηχανισμούς για να αισθάνεται πιο ασφαλής.

Η έκθεση του ασθενούς με κοινωνική φοβία στις καταστάσεις που του προκαλούν τη διαταραχή, γίνεται σε τρία στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι η εισαγωγή του ασθενούς στην κατάσταση που προκαλεί τη φοβία. Το δεύτερο στάδιο είναι η αύξηση του κινδύνου αποδοκιμασίας στην εν λόγω κατάσταση έτσι που οι άνθρωποι να αρχίζουν να αποκτούν αυτοπεποίθηση ότι θα μπορούν να είναι σε θέση να χειρίζονται την απόρριψη ή την κριτική.

Το τρίτο στάδιο είναι η εκμάθηση στους ασθενείς τεχνικών για να χειρίζονται την αποδοκιμασία. Στο στάδιο αυτό, προτρέπονται να φανταστούν τους χειρότερους τους φόβους και ακολούθως ενθαρρύνονται να αναπτύξουν δημιουργικούς τρόπους αντιμετώπισης των φόβων τους και της αποδοκιμασίας της οποίας πιστεύουν ότι τυγχάνουν.

Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία για την κοινωνική φοβία περιλαμβάνει επίσης εκπαίδευση για καλύτερο χειρισμό του άγχους. Για παράδειγμα οι ασθενείς εκπαιδεύονται σε τεχνικές χαλάρωσης όπως οι βαθιές αναπνοές για να μειώνουν τα επίπεδα του άγχους τους.

Μια άλλη σημαντική συνιστώσα της γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας, είναι η γνωστική δομική αλλαγή του τρόπου σκέψης. Αυτό σημαίνει ότι ο θεραπευτής βοηθά τον ασθενή να αναγνωρίζει τις λανθασμένες εκτιμήσεις που σχηματίζει για μια κατάσταση και να έχει πιο ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με τον κίνδυνο σε κοινωνικές καταστάσεις.

Οι υποστηρικτικές προσεγγίσεις, όπως οι θεραπευτικές ομάδες ή οι θεραπείες για το ζευγάρι ή την οικογένεια για να εκπαιδεύονται για την κοινωνική φοβία σημαντικά άλλα πρόσωπα από το περιβάλλον του ασθενή, μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση της διαταραχής. Επίσης κάποτε οι ασθενείς μπορεί να επωφεληθούν από εκπαίδευση για απόκτηση καλύτερων κοινωνικών δεξιοτήτων.

Ποιες άλλες παθήσεις μπορεί να συνυπάρχουν με την κοινωνική φοβία;

Η κοινωνική φοβία μπορεί να μειώνει την αυτοεκτίμηση και να προκαλεί κατάθλιψη. Για να απαλύνουν το άγχος τους και να ανακουφιστούν από την κατάθλιψη, οι ασθενείς μπορεί να καταφεύγουν στο αλκοόλ και στην κατάχρηση άλλων ουσιών που δημιουργούν εθισμό.

Μερικοί ασθενείς με κοινωνική φοβία είναι δυνατόν επίσης να παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα, όπως κρίσεις πανικού ή ψυχαναγκαστικές διαταραχές.

Χωρίς θεραπεία, η κοινωνική φοβία μπορεί να ταλαιπωρεί τους ασθενείς για όλη τους τη ζωή.

Υπάρχουν σήμερα αποτελεσματικές θεραπείες και οι έρευνες συνεχίζονται για ανεύρεση ακόμη καλύτερων μεθόδων αντιμετώπισης.

Είναι λοιπόν απαραίτητο άτομα, που παρουσιάζουν κοινωνική φοβία, να μη διστάζουν να ζητούν βοήθεια από ειδικούς, που θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά το πρόβλημα τους.