Η πρόληψη σήμερα, για το έμφραγμα του μυοκαρδίου και τα εγκεφαλικά επεισόδια με βάση τους παραδοσιακούς παράγοντες κινδύνου, είναι ανεπαρκής.

Χρειάζονται μη επεμβατικές μέθοδοι για ανίχνευση της αθηρωμάτωσης των στεφανιαίων αγγείων της καρδίας και των καρωτίδων σε ασυμπτωματικούς ενήλικες.

Ιδιαίτερα οι μέθοδοι αυτές πρέπει να είναι σε θέση να ανιχνεύουν την ύπαρξη αθηρωματικής πλάκας που στενεύει τις στεφανιαίες αρτηρίες ή τις καρωτίδες σε άνδρες ηλικίας από 45 έως 75 ετών και σε γυναίκες ηλικίας από 55 έως 75 ετών.

Η υιοθέτηση τέτοιων μεθόδων που είναι δυνατές χάρις στην εξέλιξη της απεικονιστικής τεχνολογίας, που διαθέτει σήμερα η ιατρική, θα μπορούσε να σώζει ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων από βέβαιο θάνατο, λόγω καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικών επεισοδίων σε φαινομενικά υγιή άτομα.

Παρόλα αυτά όμως, για την ανίχνευση της ασυμπτωματικής αθηρωμάτωσης, κανένα ανιχνευτικό τεστ δεν έχει εγκριθεί και υιοθετηθεί για πληθυσμιακή χρήση σε προγράμματα πρόληψης. Η αθηρωμάτωση είναι η αιτία στένωσης και απόφραξης των αρτηριών που ευθύνεται για την πρόκληση καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Η κατάσταση αυτή που επικρατεί αφήνει εκτεθειμένους στον κίνδυνο θανάτου, ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων ακόμη και αυτούς με σοβαρού βαθμού αθηρωμάτωση που δεν έχουν ακόμη παρουσιάσει συμπτώματα.

Έχει υπολογιστεί ότι περίπου 50% των ανθρώπων που παθαίνουν καρδιακή προσβολή ή πεθαίνουν ξαφνικά λόγω εμφράγματος, δεν γνωρίζουν ότι παρουσιάζουν αθηρωμάτωση. Αυτό είναι ιδιαίτερα λυπηρό διότι υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες, που είναι σε θέση να αποτρέψουν την εκδήλωση τέτοιων καταστροφικών γεγονότων.

Τι μπορεί λοιπόν να γίνει για την έγκαιρη ανίχνευση των αθηρωματικών, στενωτικών και αποφρακτικών φαινομένων των στεφανιαίων ή καρωτίδων αρτηριών σε ενήλικες που φαινομενικά είναι υγιείς και χωρίς συμπτώματα;

Εμπειρογνώμονες που συνασπίστηκαν στην ειδική επιστημονική ομάδα SHAPE (Screening for Heart Attack Prevention and Education), εξέδωσαν οδηγίες για να αντιμετωπισθεί αυτή η σημαντική έλλειψη που παρατηρείται σήμερα στην πρόληψη των καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων σε ασυμπτωματικούς ενήλικες.

Ο στόχος των οδηγιών αυτών είναι να επιτρέπουν στους γιατρούς, να μπορούν να αξιολογούν την ποσότητα αθηρωμάτωσης που υπάρχει σε ένα ασθενή, την ανίχνευση των ανωμαλιών δομής και λειτουργίας των αρτηριών.

Τα δύο τεστ που προτείνονται από τις οδηγίες SHAPE είναι:

1. Ασβέστιο στεφανιαίων αρτηριών: Υπολογίζεται με τη βοήθεια αξονικής τομογραφίας
    
2. Πάχος του αγγειακού τοιχώματος των καρωτίδων, ιδιαίτερα του έσω/μέσου χιτώνα: Μετριέται με τη βοήθεια του υπερηχογραφήματος των καρωτίδων.

Υπάρχουν διάφορα τεστ που μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Όμως τα δύο πιο πάνω πληρούν τα ακόλουθα κριτήρια που τα καθιστούν τα πλέον κατάλληλα για το συγκεκριμένο σκοπό: Υπάρχουν πολλά στοιχεία που τεκμηριώνουν την προγνωστική τους αξία, ευκολία διενέργειας, ευρεία διαθεσιμότητα, καλή επαναληψιμότητα, κόστος σχετικά χαμηλό, κατάλληλα για ευπαθή άτομα.

Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες του SHAPE, υπολογίζεται ότι η εφαρμογή των μέτρων αυτών στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε ασυμπτωματικούς άνδρες και γυναίκες στις ηλικιακές ομάδες που προτείνονται, θα έχει τα εξής σημαντικά αποτελέσματα:

1. Πρόληψη 90.000 θανάτων ετησίως λόγω καρδιακών και αγγειακών  παθήσεων
    
2. Μείωση κατά 25% του αριθμού των ατόμων με ιστορικό καρδιακής προσβολής που σήμερα ανέρχονται στα 13.2 εκατομμύρια
    
3. Εξοικονόμηση περίπου 21.5 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως λόγω πρόληψης καρδιακών ή εγκεφαλικών επεισοδίων σε άτομα που διατρέχουν ψηλό κίνδυνο να υποστούν τέτοια επεισόδια και εκ των οποίων τα περισσότερα αγνοούν το μεγάλο κίνδυνο που τα απειλεί.

Είναι ξεκάθαρο ότι απαιτείται η εφαρμογή νέας στρατηγικής για την καταπολέμηση της αυξανόμενης επιδημίας καρδιαγγειακών αθηρωματικών παθήσεων. Πρέπει να προχωρήσουμε πέραν από τους παραδοσιακούς παράγοντες κινδύνου για να είμαστε αποτελεσματικοί. Οι οδηγίες SHAPE έχουν τη δυνατότητα να μεταμορφώσουν προς το καλύτερο το πεδίο δράσης της προληπτικής καρδιολογίας.

Η εφαρμογή μόνο των παραδοσιακών μεθόδων πρόληψης του εμφράγματος μυοκαρδίου και των εγκεφαλικών επεισοδίων, έχει αποδειχθεί ανεπαρκής. Εάν ένας ασθενής έχει τεράστια ποσότητα αθηρωματικής πλάκας στα αγγεία του, ο γιατρός του μπορεί να μην το γνωρίζει.

Η θεραπεία που χορηγεί μπορεί να είναι η ίδια όπως σε ένα ασθενή με πολύ λιγότερη ποσότητα αθηρωμάτωσης στα αγγεία του. Ο λόγος είναι ότι τα κριτήρια θεραπείας είναι μεταξύ άλλων παραδοσιακοί παράγοντες κινδύνου όπως τα συμπτώματα, η χοληστερόλη, η ψηλή πίεση.

Βλέπουμε όμως ότι πολλοί ασθενών μπορεί να διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο λόγω προχωρημένης αθηρωμάτωσης στα στεφανιαία αγγεία ή στις καρωτίδες, αλλά είναι ασυμπτωματικοί και δεν αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο που τους απειλεί.

Η αθηρωμάτωση είναι μια μεταβολική, φλεγμονώδης νόσος που προκαλεί τη δημιουργία και προοδευτική ανάπτυξη πλάκας αθηρωμάτωσης στις αρτηρίες. Ευθύνεται για σχεδόν όλες τις περιπτώσεις καρδιακής προσβολής και σχεδόν όλες τις περιπτώσεις εγκεφαλικών επεισοδίων.

Υπάρχουν ευπαθείς ασθενείς οι οποίοι έχουν τον υψηλότερο βαθμό αθηρωματικής επιβάρυνσης των αρτηριών τους, αλλά δεν παρουσιάζουν συμπτώματα, δεν αναγνωρίζονται ως υψηλού κινδύνου από τους κλασικούς παράγοντες κινδύνου και διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο για έμφραγμα μυοκαρδίου και αποπληξία.

Είμαστε βέβαια πολύ μακριά από του να εξαλείψουμε τις παθήσεις της καρδίας, το έμφραγμα και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.

Πιστεύουμε ότι οι οδηγίες SHAPE αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προς την ορθή κατεύθυνση ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην προληπτική καρδιολογία για τη διάσωση ανθρωπίνων ζωών.