Η ακτινοθεραπεία είναι ένα από τα βασικά όπλα που διαθέτουμε για τη θεραπεία του καρκίνου.
Η ακτινοθεραπεία βασίζεται στη χορήγηση ψηλών δόσεων ενέργειας σε συγκεκριμένες περιοχές του σώματος με στόχο την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων.
Η ψηλή ενέργεια που χορηγείται στα κύτταρα (ιονίζουσα ακτινοβολία) καταστρέφει το γενετικό υλικό στον πυρήνα τους με αποτέλεσμα να προκαλεί το θάνατο τους. Η ακτινοθεραπεία επηρεάζει όχι μόνο τα καρκινικά κύτταρα αλλά και τα κανονικά κύτταρα που βρίσκονται στο πεδίο ακτινοβολίας του ασθενούς.
Τα υγιή κύτταρα όταν υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία έχουν περισσότερες δυνατότητες επιδιόρθωσης των προβλημάτων που υφίστανται σε σύγκριση με τα καρκινικά κύτταρα. Για να ελαχιστοποιηθούν οι επιδράσεις της ψηλής ενέργειας στα υγιή κύτταρα όργανα και ιστούς, η ακτινοθεραπεία χορηγείται εστιασμένη στην περιοχή που υπάρχει ο καρκίνος ή οι μεταστάσεις του.
Η ακτινοθεραπεία είναι σε θέση να μειώνει το μέγεθος των κακοηθών όγκων και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να τους εξουδετερώνει πλήρως. Η μείωση του μεγέθους ενός καρκίνου που πετυχαίνει η ακτινοθεραπεία, μπορεί να επιτρέπει τη χειρουργική του αφαίρεση που διαφορετικά δεν θα ήταν δυνατό να γίνει.
Η ακτινοθεραπεία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση από τους πόνους που προκαλεί ο καρκίνος ή οι μεταστάσεις του. Στις περιπτώσεις που δεν υπάρχει ελπίδα ίασης από καρκίνο, η ακτινοθεραπεία σε αριθμό περιστατικών μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ανακουφιστική θεραπεία για την αντιμετώπιση του πόνου όταν άλλες θεραπείες δεν μπορούν να χορηγηθούν ή όταν αυτές έχουν αποτύχει.
Ο συνδυασμός ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας, χρησιμοποιείται στη θεραπεία κατά του καρκίνου με στόχο τη μεγιστοποίηση των πιθανοτήτων ίασης του ασθενούς.
Η εξωτερική ακτινοθεραπεία βασίζεται στη χορήγηση δέσμης ακτίνων ψηλής ενέργειας στην περιοχή που έχει προσβληθεί από τον καρκίνο. Χορηγείται σε μικρές δόσεις κάθε μέρα για περίοδο μερικών εβδομάδων ανάλογα με την περίπτωση.
Ο γραμμικός επιταχυντής είναι σύγχρονο μηχάνημα που χορηγεί δέσμες ακτινοβολίας ψηλής ενέργειας που χορηγούνται με ακρίβεια στα πλαίσια εξωτερικής ακτινοθεραπείας. Για την εξωτερική ακτινοθεραπεία υπάρχουν επίσης οι πηγές κοβαλτίου που είναι παλαιότερης τεχνολογίας και έχουν διαφορετικές ενδείξεις.
Η εσωτερική ακτινοθεραπεία που αποκαλείται επίσης βραχυθεραπεία, γίνεται με την τοποθέτηση μικρών ποσοτήτων ραδιενεργού υλικού στους ιστούς στους οποίους έχει αναπτυχθεί ο καρκίνος. Η βραχυθεραπεία είναι μια μορφή ακτινοθεραπείας που χορηγείται από βραχεία απόσταση διότι η πηγή της ακτινοβολίας τοποθετείται εντός του κακοήθους όγκου. Με χειρουργικό τρόπο εμφυτεύονται εντός του όγκου, στερεά ραδιενεργά ισότοπα.
Σήμερα στη βραχυθεραπεία χρησιμοποιούνται κυρίως ραδιενεργές παλλάδιο, ιρίδιο, ιώδιο 125, φωσφόρο και άλλα. Τα στερεά ραδιενεργά ισότοπα μπορούν να τοποθετηθούν εντός του ιστού του καρκίνου (ενδοϊστική εφαρμογή) όπως στον καρκίνο του προστάτη ή μέσα σε κοιλότητες οργάνων που παρουσιάζουν καρκίνο όπως η μήτρα (ενδοκοιλοτική εφαρμογή).
Με τη βραχυθεραπεία ο θεραπευτής καταφέρνει να χορηγήσει ψηλή δόση ακτινοβολίας σε ολόκληρη την καρκινική μάζα χωρίς να επηρεάζει τους γειτονικούς ιστούς.
Οι επιπλοκές της ακτινοθεραπείας μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Εξαρτώνται από την ποσότητα της ενέργειας που χορηγείται, το είδος της ακτινοθεραπείας, τα όργανα και τις ανατομικές περιοχές που ακτινοβολούνται.
Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:
- Ερυθρότητα του δέρματος στην περιοχή που ακτινοβολείται
- Κούραση
- Στειρότητα λόγω ακτινοθεραπείας στα γεννητικά όργανα (όρχεις, ωοθήκες)
- Ανορεξία, ναυτία, εμετοί
- Απώλεια μαλλιών και ξηρότητα στόματος στις περιπτώσεις που η ακτινοθεραπεία χορηγείται στο κεφάλι ή στο λαιμό
- Διάρροια όταν η ακτινοθεραπεία περιλαμβάνει και το έντερο
- Αναιμία και ανεπάρκεια μυελού οστών στις περιπτώσεις που το πεδίο που περιλαμβάνεται στην ακτινοθεραπεία επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την παραγωγή έμμορφων στοιχείων του αίματος από το μυελό οστών
- Προβλήματα μελλοντικής ανάπτυξης των ιστών στις περιπτώσεις που ακτινοβολούνται παιδιά και έφηβοι
- Υπάρχει κίνδυνος, έστω και εάν αυτός είναι μικρός, να αναπτυχθεί δευτερογενής όγκος στις περιοχές που έχουν ακτινοβοληθεί ιδιαίτερα σε παιδιά και έφηβους που έχουν λάβει ακτινοθεραπεία
- Στα παιδιά, η ακτινοθεραπεία στο εγκέφαλο μπορεί σε σπάνιες περιπτώσεις να προκαλέσει εγκεφαλίτιδα. Επίσης δυνατόν να υπάρξουν προβλήματα σωματικής ανάπτυξης και ψυχοκινητικής εξέλιξης σε παιδιά που λαμβάνουν θεραπεία σε όλο το κεντρικό νευρικό σύστημα δηλαδή στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό με τη σπονδυλική στήλη
Η απόφαση για τη χορήγηση ακτινοθεραπείας πρέπει να λαμβάνεται στα πλαίσια θεραπευτικών πρωτοκόλλων για κάθε μορφή καρκίνου.
Η χρονική στιγμή χορήγησης, το είδος και η δόση της ακτινοθεραπείας, είναι αποφάσεις που πρέπει να λαμβάνονται από ομάδα γιατρών ακτινοθεραπευτών, ογκολόγων και άλλων γιατρών που εμπλέκονται στην αντιμετώπιση του ασθενούς.
