Η δημιουργία εμβολίων για την πρόληψη και θεραπεία του καρκίνου, είναι μια ελκυστική επιλογή που αποτελεί το στόχο πολλών ερευνών κατά τα τελευταία 50 χρόνια.

Δοκιμάστηκαν πολλά εμβόλια εναντίον διαφόρων μορφών καρκίνου αλλά μέχρι σήμερα μόνο 2 έχουν πάρει έγκριση για χρήση στον άνθρωπο. Πρόκειται για τα εμβόλια κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας που εγκρίθηκε πρόσφατα και κατά του καρκίνου του ήπατος.

Τα δύο πρώτα εμβόλια κατά του καρκίνου, εγκρίθηκαν με στόχο την πρόληψη της νόσου. Τώρα ένα εμβόλιο για τη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη, έχει πάρει μια προκαταρκτική θετική γνώμη από τη συμβουλευτική επιτροπή εμπειρογνωμόνων της Διεύθυνσης Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών (FDA, Food and Drug Administration). Η τελική έγκριση για το εμβόλιο δεν έχει ακόμη δοθεί αλλά συνήθως η προκαταρκτική θετική γνώμη ακολουθείται από την επίσημη έγκριση του FDA για χρήση σε ασθενείς.

Το εμβόλιο αυτό έχει θεραπευτική δράση και θα απευθύνεται σε ασθενείς με προχωρημένο, μεταστατικό καρκίνο του προστάτη που είναι  ανθεκτικός στις υπόλοιπες θεραπείες, ιδιαίτερα στις ορμονικές θεραπείες. Οι ασθενείς αυτοί, δεν έχουν πλέον άλλη πιθανότητα σωτηρίας και το εμβόλιο βρέθηκε ότι μπορεί να παρατείνει τη ζωή τους.

Ο καρκίνος του προστάτη, είναι ο συχνότερος καρκίνος στους άνδρες μετά από τον καρκίνο του δέρματος. Είναι η δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου λόγω καρκίνου στους άνδρες.

Εάν ανιχνευτεί έγκαιρα, το ποσοστό ίασης είναι πολύ ψηλό. Παρά την έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη και την πρόοδο που έχει επιτευχθεί στον τομέα αυτό, τα ποσοστά υποτροπής της νόσου παραμένουν σημαντικά. Ακόμη και σε άνδρες στους οποίους η νόσος εντοπίζεται περιορισμένη στον προστάτη, παρατηρούνται υποτροπές της νόσου στο 30%-40% των περιπτώσεων.

Η ανάπτυξη των κυττάρων του καρκίνου του προστάτη, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ανδρική σεξουαλική ορμόνη, την τεστοστερόνη. Συχνά στις υποτροπές της πάθησης, χρησιμοποιούνται αρχικά θεραπείες που στόχο έχουν τη μείωση των επιπέδων στο αίμα της τεστοστερόνης.

Δυστυχώς τα κύτταρα του καρκίνου του προστάτη, σταδιακά καθίστανται ανθεκτικά στις ορμονικές θεραπείες. Μέχρι πρόσφατα, για τους ασθενείς αυτούς, οι γιατροί μπορούσαν να προσφέρουν μόνο ανακουφιστική θεραπεία.

Το εμβόλιο με την ονομασία Provenge, δημιουργήθηκε με στόχο τη διέγερση του ανοσολογικού συστήματος του ιδίου του ασθενούς. Το αμυντικό αυτό σύστημα, χάρις στο εμβόλιο, μπορεί να αποκτά την ικανότητα να αναγνωρίζει ως ανώμαλα τα καρκινικά κύτταρα και να τα εξολοθρεύει.

Η επιστημονική αυτή προσέγγιση δοκιμάσθηκε σε θεραπευτική δοκιμή που διήρκεσε 3 χρόνια και συμπεριέλαβε 127 άνδρες με προχωρημένο, μεταστατικό καρκίνο του προστάτη. Οι ασθενείς που έλαβαν το εμβόλιο είχαν 18% αύξηση στη χρονική διάρκεια επιβίωσης που ισοδυναμούσε κατά μέσο όρο σε 4,5 μήνες.

Σε μια άλλη θεραπευτική δοκιμή (φάσης 3) σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του προστάτη, το εμβόλιο φάνηκε ότι προσέφερε 3 έως 4 φορές περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης στους ασθενείς, 3 χρόνια μετά τον εμβολιασμό.

Εντούτοις ορισμένοι από τους εμπειρογνώμονες, εξέφρασαν επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Δηλώνουν ότι ενώ οι έρευνες δείχνουν μια τάση αύξησης της επιβίωσης εξαιτίας του εμβολίου, εντούτοις δεν προέκυψαν πειστικά στοιχεία ότι καθυστερεί την προοδευτική εξέλιξη του καρκίνου. Επίσης δεν φάνηκε να βοηθά για τη μείωση του πόνου και τη δημιουργία νέων βλαβών στα οστά των ασθενών.

Επισημαίνεται ταυτόχρονα ότι δημιουργήθηκαν ανησυχίες διότι στους ασθενείς που έλαβαν το εμβόλιο, παρατηρήθηκε αύξηση των εγκεφαλικών επεισοδίων. Μεταξύ των ανδρών που το έλαβαν, 3,9% παρουσίασαν αποπληξία ενώ αυτή παρατηρήθηκε μόνο στο 2,6% στους άνδρες που δεν έλαβαν το Provenge.

Διεξάγεται τώρα μια μεγαλύτερη θεραπευτική δοκιμή, για να φανεί εάν επιβεβαιώνονται ή όχι τα ευρήματα των πρώτων ερευνών.

Βλέπουμε λοιπόν ότι το εμβόλιο που υπάρχει σήμερα για τον καρκίνο του προστάτη, έχει περισσότερο θεραπευτικό χαρακτήρα παρά προληπτικό.

Εάν δοθεί η τελική έγκριση (αυτό πιθανόν να είναι γνωστό μετά τις 15 Μαΐου 2007), το εμβόλιο θα απευθύνεται σε άνδρες με μεταστατικό καρκίνο του προστάτη ανθεκτικού στις ορμονικές θεραπείες και οι οποίοι δεν έχουν άλλη ελπίδα σωτηρίας, με στόχο την παράταση του προσδόκιμου επιβίωσης τους.