Σε πολλές ανεπτυγμένες χώρες, 80% έως 90% του πληθυσμού, πίνει καφέ κάθε μέρα. Ο καφές είναι πράγματι εξαιρετικά δημοφιλές ρόφημα.
Η καφεΐνη είναι η πρώτη σε συχνότητα χημική ουσία, που καταναλώνεται παγκοσμίως. Επιδρά στον εγκέφαλο και εμποδίζει τη δράση της αδενοσίνης, που αυξάνεται λόγω κούρασης.
Η καφεΐνη είναι η ενεργός φυσική ουσία που περιέχεται στον καφέ. Βρίσκεται σε περισσότερο από 63 διαφορετικά είδη φυτών. Εκτός από τον καφέ περιέχεται στο τσάι και στο κακάο.
Η καφεΐνη απομονώθηκε από τον καφέ το 1820. Όσο περισσότερο καβουρδισμένος είναι ο καφές, τόσο λιγότερη καφεΐνη περιέχει.
Οι δράσεις της καφεΐνης, αλλά και των υπόλοιπων ουσιών, που περιέχονται στον καφέ παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε πολλούς τομείς της υγείας μας. Υπάρχουν ακόμη πολλά άγνωστα για τον καφέ. Ωστόσο συσσωρεύονται τα στοιχεία, που δείχνουν ότι η κατανάλωσή του με μέτρο μπορεί να μας βοηθά.
Ας δούμε αρχικά τι προκαλεί στον άνθρωπο η καφεΐνη:
- Ερεθιστικότητα και παρατεταμένο χρόνο αντίδρασης
- Μικρή αύξηση της πίεσης και του παλμού
- Αυξημένη παραγωγή ούρων
- Συστολή των επιφανειακών αγγείων του κυκλοφορικού συστήματος, με αποτέλεσμα κάποτε τα χέρια ή τα δάκτυλα να είναι κρύα
- Αυξάνει την οξύτητα του στομαχιού με αποτέλεσμα να προκαλούνται σε ορισμένες περιπτώσεις ξινίλες ή γαστρίτιδα
- Αυξάνει τις λιπαρές ουσίες στο αίμα
- Καθυστερεί την έναρξη του ύπνου και διαταράσσει τη φάση REM του ύπνου. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από γρήγορες κινήσεις των ματιών και κατά τη διάρκεια της λαμβάνουν χώρα τα όνειρα
- Αυξάνει τη δράση της ασπιρίνης και μερικών άλλων παυσίπονων. Για αυτό χρησιμοποιείται σε συνδυασμό σε φαρμακευτικά σκευάσματα με άλλα παυσίπονα.
Είναι σημαντικό να δούμε πως η καφεΐνη επηρεάζει τον εγκέφαλο. Η καφεΐνη επιδρά στον ανθρώπινο εγκέφαλο με δύο τρόπους. Μιμείται την αδενοσίνη και συνδέεται με τους υποδοχείς της στον εγκέφαλο. Έτσι την εμποδίζει να εξασκήσει τη δράση της.
Η αδενοσίνη αυξάνεται όταν κουραζόμαστε. Μειώνει την ταχύτητα αντίδρασης των νεύρων και προκαλεί νύστα.
Παράλληλα η καφεΐνη αυξάνει τα επίπεδα της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη μας κάνει να νιώθουμε πιο καλά και βελτιώνει τη διάθεσή μας. Είναι η δράση αυτή της καφεΐνης, που προκαλεί εθισμό.
Υπάρχουν κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία λόγω καφέ;
Η καφεΐνη είναι κατά γενικό κανόνα ασφαλής. Δεν προκαλεί ιδιαίτερα προβλήματα υγείας. Δεν προκαλεί καρκίνο. Παρά το γεγονός ότι προκαλεί μικρή αύξηση της πίεσης, δεν θεωρείται ως αιτία ψηλής πίεσης ούτε και καρδιακής πάθησης.
Χρειάζεται προσοχή σε άτομα που πάσχουν από αρρυθμίες της καρδίας. Οι ασθενείς αυτοί μπορεί να έχουν τάση να παρουσιάζουν τις αρρυθμίες τους περισσότερο όταν πίνουν καφέ.
Η καφεΐνη μπορεί να επηρεάσει τα συμπτώματα ασθενών με ψυχολογικές παθήσεις. Αυξάνει τα αισθήματα πανικού, άγχους και ανησυχίας. Επίσης η κατανάλωση καφεΐνης έχει συσχετισθεί με την κατάθλιψη.
Πρέπει να τονίσουμε, ότι η κατανάλωση καφέ σε λογικά πλαίσια, δεν έχει κινδύνους για την υγεία.
Ένα ζήτημα που απασχόλησε σοβαρά τους επιστήμονες και τους γιατρούς, είναι η σχέση καφέ και εγκυμοσύνης. Έχει βρεθεί ότι η μεγάλη κατανάλωση καφέ, αυξάνει τη συχνότητα των συγγενών ανωμαλιών σε ζώα. Οι ποσότητες που καταναλώνονται συνήθως από τους ανθρώπους δεν αυξάνουν τον κίνδυνο για εκ γενετής ανωμαλίες.
Χρειάζεται όμως προσοχή διότι γυναίκες που κατανάλωναν κατά την εγκυμοσύνη από 159 mg έως 300 mg καφεΐνης καθημερινά, είχαν διπλάσιο κίνδυνο από τις υπόλοιπες για να γεννήσουν παιδί με χαμηλό βάρος γέννησης.
Εκείνες που έπιναν περισσότερο από 300 mg καφεΐνης καθημερινά, είχαν πενταπλάσιο κίνδυνο να γεννήσουν παιδί με χαμηλό βάρος γέννησης.
Επίσης υπήρξαν έρευνες που βρήκαν αυξημένο αριθμό αποβολών σε συσχέτιση με την κατανάλωση καφεΐνης.
Η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, προκαλεί νευρικότητα, ανησυχία, ανυπομονησία, ταραχή και τρέμουλο. Επίσης είναι δυνατόν να προκαλέσει διαταραχές του ύπνου, αϋπνία, γρήγορο παλμό και αναγούλες. Επιπρόσθετα, αυτοί που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες καφεΐνης, είναι δυνατόν να παρουσιάζουν κατάθλιψη.
Η καφεΐνη προκαλεί εθισμό. Όταν σταματήσει κάποιος να πίνει καφέ, μπορεί να παρουσιάσει πονοκέφαλο, ευερεθιστικότητα και νευρικότητα. Για τους λόγους αυτούς, εάν κάποιος θέλει να σταματήσει να πίνει καφέ, θα πρέπει να το κάνει σταδιακά.
Πρέπει να τονίσουμε ότι είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι ο καφές σε κάποιον που έχει πιει υπερβολικά, θα τον κάνει να νοιώθει πιο ήρεμα και σοβαρά. Ο καφές δεν είναι αντίδοτο για τη μέθη. Εκείνο που κάνει ο καφές σε κάποιο μεθυσμένο είναι να το διατηρήσει πιο ξύπνιο, για κάποιο διάστημα. Οι διαταραχές που προκαλεί το υπερβολικό αλκοόλ στις νοητικές ικανότητες δεν αλλοιώνονται από την καφείνη.
