Η καφεΐνη πιθανόν να μπορεί να αντιστρέφει τις βλάβες του εγκεφάλου που παρατηρούνται σε ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο Αλτσχάιμερ και να αποκαθιστά σε σημαντικό βαθμό τη μνήμη τους.

Η ελπίδα αυτή βασίζεται σε σειρά πειραμάτων που έγιναν σε γενετικά τροποποιημένους ποντικούς οι οποίοι αναπτύσσουν τη νόσο του Αλτσχάιμερ με εναπόθεση πλάκας β-αμυλοειδούς ουσίας στον εγκέφαλο και απώλεια της μνήμης τους.

Το ενδιαφέρον της ερευνητικής κοινότητας για τις προστατευτικές ιδιότητες του καφέ εναντίον της ασθένειας Αλτσχάιμερ αυξήθηκε σημαντικά μετά από τη δημοσίευση πριν μερικά χρόνια μιας έρευνας από την Πορτογαλία που είχε δείξει ότι ασθενείς που προσβλήθηκαν από νόσο Αλτσχάιμερ είχαν καταναλώσει λιγότερη καφεΐνη κατά τα 20 χρόνια που είχαν προηγηθεί σε σύγκριση με ανθρώπους που δεν έπασχαν από την νευροεκφυλιστική αυτή πάθηση.

Από τότε μερικές επιδημιολογικές έρευνες (μη ελεγχόμενες) βρήκαν ότι η μέτρια κατανάλωση καφεΐνης μπορεί να προστατεύει από τη μείωση της μνήμης που παρατηρείται φυσιολογικά κατά τη γήρανση. Είναι γεγονός ότι οι επιδημιολογικές έρευνες έχουν αδυναμίες στο να τεκμηριώσουν οριστικά τη δράση ενός παράγοντα σε μια πάθηση λόγω απουσίας ομάδας ελέγχου.

Τώρα νέες ελεγχόμενες έρευνες σε πειραματόζωα επιτρέπουν στους επιστήμονες να απομονώσουν τη δράση της καφεΐνης στη μνήμη από άλλους παράγοντες του τρόπου της ζωής όπως η διατροφή και η άσκηση. Συγκεκριμένα ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Νοτίου Φλώριδας μελέτησαν 55 ποντίκια που ήσαν γενετικά τροποποιημένα για να παρουσιάσουν τη νόσο Αλτσχάιμερ με την αύξηση της ηλικίας.

Στην ηλικία των 18-19 μηνών των ποντικιών που αντιστοιχεί περίπου με την ηλικία των 70 ετών στους ανθρώπους, διεξήγαγαν τεστ που τεκμηρίωσαν το ότι παρουσίαζαν προβλήματα μνήμης. Στη συνέχεια χορήγησαν στα μισά ποντίκια καφεΐνη ενώ στα άλλα νερό. Η ποσότητα καφεΐνης που έλαβαν τα μισά ποντίκια ήταν της τάξης των 500 mg ημερησίως.

Στο τέλος της δοκιμής που διάρκεσε δύο μήνες, τα τεστ έδειξαν ότι τα ποντίκια που λάμβαναν την καφεΐνη είχαν πολύ καλύτερα αποτελέσματα στην αξιολόγηση της μνήμης τους και των ικανοτήτων σκέψης τους από ότι τα ποντίκια που είχαν λάβει νερό. Στην ουσία στα ποντίκια που λάμβαναν την καφεΐνη, η μνήμη είχε γίνει τόσο καλή όσο η μνήμη των ποντικιών χωρίς Αλτσχάιμερ.

Σε ιστολογικές εξετάσεις που έγιναν μετά, βρέθηκε ότι ο εγκέφαλος των ποντικών με την καφεΐνη είχε σχεδόν 50% μείωση των επιπέδων της β-αμυλοειδούς πρωτεΐνης. Η ουσία αυτή δημιουργεί πλάκες στον εγκέφαλο που είναι χαρακτηριστικό σημείο της νόσου Αλτσχάιμερ.

Οι ίδιοι ερευνητές διεξήγαγαν άλλα πειράματα που έδειξαν ότι η καφεΐνη αποκαθιστά τη μνήμη διότι μειώνει και τα δύο ένζυμα που χρειάζονται για την παραγωγή της β-αμυλοειδούς ουσίας. Επίσης εισηγούνται ότι η καφεΐνη καταστέλλει τις φλεγμονώδεις αντιδράσεις στον εγκέφαλο που οδηγούν στην αύξηση της βήτα αμυλοειδούς ουσίας.

Με βάση τα ενθαρρυντικά αυτά ευρήματα τους, οι επιστήμονες εξέτασαν στη συνέχεια κατά πόσο η χορήγηση καφεΐνης σε ποντίκια χωρίς τη νόσο Αλτσχάιμερ θα βελτίωνε τη μνήμη από τις επιδεινώσεις λόγω της γήρανσης. Διαπίστωσαν ότι κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε στα ποντίκια που λάμβαναν καφεΐνη σε σύγκριση με αυτά που δεν τη λάμβαναν.

Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι η καφεΐνη δεν αυξάνει τις δυνατότητες της μνήμης πέραν του φυσιολογικού επιπέδου. Φαίνεται όμως ότι ευεργετεί εκείνους οι οποίοι προορίζονται να παρουσιάσουν τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

Η δόση της καφεΐνης που χρησιμοποιήθηκε ισοδυναμεί με περίπου 5 φλιτζάνια καφέ (500 mg) που είναι δόση καλά ανεκτή στους περσότερους ανθρώπους. Οι Αμερικανοί ερευνητές δεν έλεγξαν ακόμη εάν μικρότερες δόσεις μπορεί στα πειραματόζωα να είναι εξίσου αποτελεσματικές ή όχι. 

Προκαταρκτικές έρευνες σε ενήλικες που δεν είχαν άνοια έδειξαν ότι η καφεΐνη μειώνει γρήγορα τα επίπεδα στο αίμα της β-αμυλοειδούς ουσίας όπως διαπιστώθηκε και στα ποντίκια. Επισημαίνεται ότι η καφεΐνη μπορεί να χορηγηθεί με ασφάλεια ως φάρμακο, εισέρχεται εύκολα στον εγκέφαλο και θα μπορούσε μελλοντικά εάν αποδειχθεί αποτελεσματική να χρησιμοποιηθεί τόσο για την πρόληψη όσο και για τη θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ.

Προς το παρόν δεν μπορεί να γίνει σύσταση για χορήγηση καφεΐνης με στόχο την αντιμετώπιση της νόσου Αλτσχάιμερ. 

Εκείνο που απαιτείται τώρα είναι να γίνουν έρευνες σε ανθρώπους με αυστηρή μεθοδολογία (ελεγχόμενες, προοπτικές, τυχαιοποιημένες, διπλά τυφλές) για να αποδειχθεί εάν πράγματι η καφεΐνη είναι σε θέση να μειώνει τις βλάβες του εγκεφάλου λόγω εναπόθεσης πλακών της βήτα αμυλοειδούς ουσίας και να αποκαθιστά τη μνήμη σε ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ.