Εκτός όμως από το άρωμα και τη γεύση που προσφέρει, ο καφές χρησιμοποιείται και ευρέως για αύξηση της ενεργητικότητας, του βαθμού ετοιμότητας και καλύτερη απόδοση στη δουλειά ή στη μελέτη.

Για τους λόγους αυτούς, το ποσοστό των καταναλωτών που είναι εθισμένοι στον καφέ είναι ιδιαιτέρα μεγάλο. Η καφεΐνη δημιουργεί εθισμό και δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που εάν δεν πιουν ένα ή περισσότερα φλιτζάνια καφέ το πρωί ή αργότερα, δεν μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Ακόμη χειρότερα, εάν δεν πιουν καφέ παρουσιάζουν συμπτώματα στέρησης στην καφεΐνη.

Οι εθισμένοι στην καφεΐνη γνωρίζουν καλά ότι όταν δεν πίνουν το φλιτζάνι του καφέ τους είναι δυνατόν να βιώνουν μια σειρά από δυσάρεστες ενοχλήσεις. Στα συμπτώματα της στέρησης της καφεΐνης περιλαμβάνονται:

1. Δυνατός πονοκέφαλος
    
2. Κούραση
    
3. Μειωμένο επίπεδο ετοιμότητας
    
4. Μείωση της ενεργητικότητας
    
5. Δυσκολίες συγκέντρωσης

Οι βιολογικοί μηχανισμοί της στέρησης της καφεΐνης δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς. Για το λόγο αυτό επιστήμονες από την Ιατρική Σχολή του πανεπιστημίου Johns Hopkins και από το Εθνικό Ινστιτούτο Κατάχρησης Ουσιών (National Institute on Drug Abuse) των Ηνωμένων Πολιτειών διενέργησαν έρευνα σε 16 τακτικούς καταναλωτές καφεΐνης με στόχο την καλύτερη κατανόηση των επιδράσεων της καφεΐνης, του συνδρόμου στέρησης που προκαλεί και τα ευεργετήματα της χρόνιας χρήσης της.

1. Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα που καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου για να εξετάσουν τα αποτελέσματα στον εγκέφαλο της στέρησης της καφεΐνης
    
2. Υπέρηχους με εξέταση Ντόπλερ (Doppler) για να μελετήσουν τις αλλοιώσεις της ροής του αίματος στον εγκέφαλο όταν οι εθελοντές έπαιρναν καφεΐνη τακτικά και όταν στερούνταν την ουσία
    
3. Ερωτηματολόγια στα οποία οι εθελοντές κατέγραφαν οι ίδιοι αυτά που ένιωθαν όταν έπαιρναν καφεΐνη ή όταν στερούνταν την ουσία (υποκειμενική αντίληψη της στέρησης καφεΐνης)

Η έρευνα ήταν διπλά τυφλή που σημαίνει ότι οι εθελοντές δεν γνώριζαν εάν τους δινόταν σε χάπι η καφεΐνη ή ένα εικονικό φάρμακο (πλασέμπο) χωρίς ενεργό ουσία. Οι αντιδράσεις, αντικειμενικές και υποκειμενικές στον κάθε εθελοντή καταγράφονταν με τη βοήθεια των τριών πιο πάνω μεθόδων.

Όμως οι ερευνητές ανακάλυψαν ακόμη κάτι που ήταν όχι μόνο απρόσμενο αλλά ταυτόχρονα προκλητικό και ανεξήγητο: Δεν μπόρεσαν να τεκμηριώσουν ότι υπήρχαν σαφή ευεργετήματα για τους εθελοντές όταν λάμβαναν μακροχρόνια καφεΐνη.

Με βάση την αυστηρή μεθοδολογία που χρησιμοποίησαν, μπόρεσαν να αντλήσουν μοναδική πολύτιμη πληροφόρηση που τους επέτρεψε να συγκρίνουν τις επιδράσεις στους εθελοντές της χρόνιας καθημερινής χορήγησης καφεΐνης με τις επιδράσεις της χορήγησης εικονικού φαρμάκου (πλασέμπο χωρίς ενεργό ουσία).

Επειδή η έρευνα ήταν διπλά τυφλή και έτσι οι εθελοντές δεν γνώριζαν ποιο από τα δυο σκευάσματα έπαιρναν κάθε μέρα, οι ερευνητές μπορούσαν να συγκρίνουν τα αποτελέσματα χωρίς να υπάρχει ο κίνδυνος λαθών λόγω της υποκειμενικής εκτίμησης των εθελοντών που θα συνέβαινε ένα γνώριζαν το τι πραγματικά έπαιρναν.

Σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουμε όλοι όσοι είμαστε λάτρεις του καφέ, οι Αμερικανοί επιστήμονες δεν βρήκαν ότι υπήρχαν διαφορές όταν οι εθελοντές λάμβαναν μακροχρόνια καφεΐνη ή πλασέμπο. Αυτό σημαίνει ότι σύμφωνα με τους ερευνητές ότι με βάση τα αποτελέσματα τους, η συστηματική κατανάλωση καφεΐνης (καφές και άλλα καφεϊνούχα ποτά η τρόφιμα) δεν φαίνεται να προσφέρει ευεργετικές επιδράσεις στο φάσμα αυτών που αξιολογήθηκαν.

Οι λάτρεις και οι εθισμένοι στον καφέ δεν θα δεχθούν εύκολα τη θέση ότι ο καφές δεν τους προσφέρει αύξηση του επιπέδου ετοιμότητας, της ενεργητικότητας και της πνευματικής διαύγειας επιπρόσθετα από τις αρωματικές ή γευστικές απολαύσεις του. Χρειάζονται λοιπόν και άλλες έρευνες για να μας πείσουν για την απουσία ευεργετικών επιδράσεων της καθημερινής κατανάλωσης καφέ.

Εμείς θα συγκρατήσουμε ότι ο καφές είναι όχι μόνο ένα από πλέον δημοφιλή ροφήματα στον κόσμο αλλά χάρις στην καφεΐνη και άλλες ισχυρές ουσίες ωφέλιμες για την υγεία που περιέχει αποτελεί ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πεδίο ερευνών με σημαντικές προεκτάσεις στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.

Θα συνεχίσουμε να απολαμβάνουμε τον καλό καφέ λαμβάνοντας υπόψη ότι η κατάχρηση του μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό και η στέρηση καφεΐνης οδηγεί σε δυσάρεστα συμπτώματα.