Οι επιδράσεις των μαύρων ή μπλε βατόμουρων (μύρτιλλα) στην υγεία μας αποτελούν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τομέα ερευνών για πολλούς γιατρούς και άλλους επιστήμονες. Πρόκειται για φρούτα πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες και ιδιαίτερα σε φλαβονόλες και ανθοκυανίνες.

Τα βατόμουρα χρησιμοποιούνταν παραδοσιακά και εμπειρικά από τους ανθρώπους για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων. Οι εργαστηριακές και κλινικές έρευνες έδειξαν ότι υπάρχουν πολλά συστήματα που πιθανόν να επωφελούνται από ουσίες ή συνδυασμούς θρεπτικών στοιχείων που περιέχονται στα βατόμουρα.

Μέχρι σήμερα αναφέρονται ενδιαφέρουσες δράσεις των βατόμουρων για την αντιμετώπιση της αθηρωμάτωσης, των καρδιακών παθήσεων, τη θεραπεία της διάρροιας, τη βελτίωση της όρασης, την ανακούφιση από τους πόνους της περιόδου (εμμηνόρροιας), την καταπολέμηση διαφόρων μολύνσεων και για αντισηψία, για τη μείωση χοληστερόλης και για άλλες παθήσεις.

Πρέπει να τονίσουμε ότι οι ευεργετικές δράσεις τους στην υγεία μας δεν έχουν ακόμη τεκμηριωθεί επαρκώς. Για το λόγο αυτό υπάρχει έντονη δραστηριότητα για τη διερεύνηση των επιδράσεων των μύρτιλλων στο ανθρώπινο σώμα. Επειδή προς το παρόν πρόκειται για δράσεις που πιθανόν να βοηθούν την ανθρώπινη υγεία, δεν πρέπει κάποιος ασθενής να καταφεύγει μόνος του σε θεραπείες με ουσίες ή αποστάγματα από τα βατόμουρα. Η διάγνωση και θεραπεία πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τις συμβουλές του γιατρού του.

Στα πλαίσια της διερεύνησης των ιδιοτήτων των μπλε βατόμουρων, γιατροί από το πανεπιστήμιο του Redding στο Ηνωμένο Βασίλειο εξέτασαν τις επιδράσεις τους στον εγκέφαλο. Σε δοκιμασίες με πειραματόζωα διαπίστωσαν ότι η διατροφή για 12 εβδομάδες που συμπληρώνετο με βατόμουρα βελτίωνε τη μνήμη.

Είναι γεγονός ότι και άλλες έρευνες έδειξαν ότι τρόφιμα πλούσια σε φυτοχημικές ουσίες μπορούν να βελτιώνουν τη μνήμη σε ανθρώπους και σε πειραματόζωα ενώ παράλληλα αναιρούν βλάβες που δημιουργήθηκαν λόγω γήρανσης.

Στην έρευνα τους οι Βρετανοί γιατροί βρήκαν ότι ήδη μετά από 3 εβδομάδες συμπλήρωσης της διατροφής με μύρτιλλα, δραστηριοποιούνταν στον εγκέφαλο γενετικοί και μεταβολικοί μηχανισμοί που οδηγούσαν στην αύξηση του εγκεφαλικού νευροτροφικού παράγοντα (BDNF, Brain Derived Neurotrophic Factor). Η βελτίωση της μνήμης συνοδευόταν με παράλληλη αύξηση του εν λόγω παράγοντα. 

Ο εγκεφαλικός νευροτροφικός παράγοντας βοηθά τα εγκεφαλικά κύτταρα να ζουν περισσότερο και παίζει ρόλο στη δημιουργία νέων νευρικών κυττάρων (νευρογένεση). Εκτός από ορισμένα τρόφιμα όπως τα μπλε βατόμουρα, ο νευροτροφικός παράγοντας αυξάνεται και από τη η σωματική άσκηση.

Είναι πιθανόν ότι η αύξηση του BDNF στον εγκέφαλο, προστατεύει από την άνοια λόγω αύξησης της διάρκειας ζωής των εγκεφαλικών κυττάρων που είναι ζωτικά για τις νοητικές και πνευματικές λειτουργίες. Επίσης πιστεύεται ότι ο παράγοντας BDNF βελτιώνει την ψυχική διάθεση καταπολεμώντας έτσι την κατάθλιψη.

Οι Βρετανοί ερευνητές βρήκαν ότι ο BDNF αυξάνεται στην περιοχή του ιπποκάμπου. Ο ιππόκαμπος είναι περιοχή του εγκεφάλου με σημαντικό ρόλο για τη μνήμη και τη μάθηση. Η συρρίκνωση του ιπποκάμπου μπορεί να προκληθεί από διάφορες αιτίες και οδηγεί σε απώλεια μνήμης με δυσκολίες μάθησης.

Η αύξηση του BDNF λόγω κατανάλωσης μπλε βατόμουρων θα μπορούσε ίσως να βοηθά στην νευρογένεση.  Στη θεωρία της νευρογένεσης που βρίσκεται υπό διερεύνηση, υπάρχει η υποψία ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι σε θέση να δημιουργεί νέα νευρικά κύτταρα σε κρίσιμης σημασίας δομές όπως ο ιππόκαμπος.

Είναι βέβαιο ότι ενδιαφέρει ιδιαίτερα και απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση ο συσχετισμός κατανάλωσης μπλε βατόμουρων, αύξησης της συγκέντρωσης στον εγκέφαλο των ανθοκυανινών και των φλαβονολών, αύξησης του  BDNF στον ιππόκαμπο και βελτίωσης των δυνατοτήτων μνήμης και μάθησης.

Αναμένοντας ας μην ξεχνούμε ότι τα βατόμουρα είναι ιδιαίτερα εύγεστα και έχουν πολλές γαστρονομικές εφαρμογές. Μπορούμε να τα απολαμβάνουμε όπως επίσης και άλλα φρέσκα φρούτα και λαχανικά που εξοπλίζουν το σώμα μας με πληθώρα ισχυρών και ευεργετικών συνδυασμών θρεπτικών ενώσεων.

Ας ελπίσουμε ότι τελικά θα αποδειχθεί ότι με διάφορα συστατικά της διατροφής μας θα μπορούμε να βελτιώνουμε όχι μόνο την καρδιακή μας υγεία αλλά ταυτόχρονα θα ενισχύουμε και θα ανανεώνουμε τις λειτουργίες του εγκεφάλου, ιδιαίτερα τις δυνατότητες της μνήμης και της μάθησης.