Φανταστήκατε ότι μια μέρα, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να διαβάζουν τις σκέψεις σας;

Για παράδειγμα τι θα γινόταν εάν θα ήταν σε θέση να αναγνωρίζουν τα αισθήματα σας, τις προκαταλήψεις σας, τι σας αρέσει, τι σας φοβίζει και πολλά άλλα σχετικά με τις σκέψεις και το υποσυνείδητο σας;

Πιθανό αυτό να ακούγεται ως ένα σενάριο από κινηματογραφική ταινία επιστημονικής φαντασίας. Όμως τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση έχουν γίνει με επιτυχία. Οι έρευνες και δοκιμές προχωρούν γρήγορα.

Δεν αποκλείεται στο όχι τόσο μακρινό μέλλον να έχουμε πρακτικές εφαρμογές των τεχνολογιών αυτών. Θα μπορούσε να είναι ευεργετικές για ομάδες ασθενών.

Βέβαια η αναγνώριση και το διάβασμα των σκέψεων των ανθρώπων με τη βοήθεια υπολογιστών και απεικονιστικών μεθόδων, εκτός από τον τομέα της υγείας θα μπορούσε να έχει εφαρμογές σε άλλους τομείς όπως η εγκληματολογία. Σίγουρα επιβάλλεται προσοχή και ρύθμιση για τέτοιες προεκτάσεις των νέων αυτών μεθόδων.

Σκεφτείτε ένα παράλυτο ασθενή ή ένα πολύ βαριά τραυματισμένο. Η επικοινωνία με την ομιλία ή τα νοήματα ή την οπτική επαφή μπορεί να είναι αδύνατη.

Με τη βοήθεια της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) και ειδικών υπολογιστών που θα αναγνωρίζουν αυτόματα και γρήγορα τις περιοχές που δραστηριοποιούνται στον εγκέφαλο, θα μπορούσαν οι γιατροί να ξέρουν το τι σκέφτεται, τι χρειάζεται ή τι θέλει ο ασθενής.

Ας δούμε σε πιο στάδιο βρισκόμαστε σήμερα στον τομέα της ανάγνωσης των σκέψεων των ανθρώπων από μηχανές.

Βασικά η τεχνολογία αυτή στηρίζεται στη λειτουργική μαγνητική τομογραφία. Η ειδική αυτή μέθοδος απεικονίζει τις περιοχές του εγκεφάλου που δραστηριοποιούνται στους ερεθισμούς που δέχεται ο εγκέφαλος.

Όταν ο εγκέφαλος δέχεται σήματα, σε σχέση με την όραση, την ακοή, τα αισθήματα, τη μνήμη και άλλα, τότε δραστηριοποιούνται διαφορετικές λειτουργικές ομάδες νευρώνων στον εγκέφαλο. Η λειτουργική μαγνητική τομογραφία, μπορεί να αναγνωρίζει και να απεικονίζει τις εν λόγω λειτουργικές μονάδες.

Ήδη πολλές έρευνες μπόρεσαν να συσχετίσουν διάφορες λειτουργίες του εγκεφάλου όπως η μνήμη, η ακοή, η όραση και μερικές συναισθηματικές καταστάσεις, με δομές του εγκέφαλου που απεικονίζονται στη λειτουργική μαγνητική τομογραφία. Οι πληροφορίες δεν είναι μόνο στατικές αλλά αφορούν και στη δυναμική μεταβολή τους.

Τώρα σκεφτείτε ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικού υπολογιστή που θα παραλαμβάνει όλες τις πολύπλοκες απεικονίσεις της δραστηριοποίησης των λειτουργικών μονάδων του εγκεφάλου. Οι βάσεις και δομή του προγράμματος αυτού θα είναι οι πολλές επιστημονικές γνώσεις που αποκτήθηκαν ή θα αποκτηθούν από τους συσχετισμούς απεικόνισης δραστηριοποίησης δομών του εγκεφάλου και ερεθισμών ή σκέψεων που δέχονται ή έχουν οι άνθρωποι.

Το πρόγραμμα αυτό θα μπορούσε να μεταφράζει τα πολύπλοκα αυτά σήματα σε συγκεκριμένα σκέψεις, συμπεριφορές, εκφράσεις του συνειδητού και του υποσυνείδητου.

Μερικές πρόσφατες έρευνες μας δίνουν ένα δείγμα του τι γίνεται σήμερα διεθνώς.

Ομάδα ερευνητών από το University College του Λονδίνου, που έχει εργαστεί πολύ στον τομέα αυτό, δημοσιεύει τώρα έρευνα που τεκμηριώνει ότι είναι δυνατή η παρακολούθηση των σκέψεων των ανθρώπων με τη βοήθεια των εικόνων που προσφέρει η λειτουργική μαγνητική τομογραφία.

Οι ερευνητές υπέβαλαν εθελοντές σε δοκιμασία κατά την οποία με τη βοήθεια ειδικών γυαλιών,  το κάθε μάτι έβλεπε ξεχωριστό χρώμα, κόκκινο και μπλε. Στις καταστάσεις αυτές ο εγκέφαλος συνεχώς μεταβάλλει την προσοχή βλέποντας την μια ή την άλλη εικόνα και κάποτε και τις δύο μαζί.

Οι επιστήμονες κατάφερναν να αναγνωρίζουν κάθε φορά που η προσοχή των εθελοντών μεταβαλλόταν ανάλογα με τις εικόνες δραστηριοποίησης του οπτικού φλοιού του εγκεφάλου που έβλεπαν στη λειτουργική μαγνητική τομογραφία. Οι εικόνες αυτές επέτρεπαν στους ερευνητές να προβλέπουν με ακρίβεια το τι έκαναν οι εθελοντές τη συγκεκριμένη στιγμή όσον αφορά στους οπτικούς ερεθισμούς της δοκιμασίας.

Σε ανάλογη παλαιότερη έρευνα τους οι επιστήμονες από το University College του Λονδίνου, ήσαν σε θέση να αναγνωρίζουν τι εικόνες έβλεπαν εθελοντές ακόμη και όταν οι εικόνες στους εθελοντές εναλλάσσονταν γρήγορα.

Σε μια άλλη ενδιαφέρουσα έρευνα, επιστήμονες από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, πέτυχαν ανάλογα αποτελέσματα αλλά αυτή τη φορά σε σχέση με ηχητικούς και μουσικούς ερεθισμούς. Τεκμηρίωσαν με δοκιμασίες σε εθελοντές ότι η λειτουργική μαγνητική τομογραφία, είναι αξιόπιστος τρόπος της αναγνώρισης και της δυναμικής των ερεθισμών των λειτουργικών μονάδων των νευρώνων του ακουστικού φλοιού των ανθρώπινου εγκεφάλου.

Η γνώμη μας είναι ότι πρόκειται για τα πρώτα στάδια ανάπτυξης τεχνολογιών που θα μπορούν να αναγνωρίζουν και να διαβάζουν τις σκέψεις και άλλες λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου.

Ενώ από τη μια βλέπουμε τη χρησιμότητα για την περίθαλψη διαφόρων ομάδων ασθενών, από την άλλη δημιουργούνται φόβοι από το γεγονός ότι η αναγνώριση των σκέψεων και συναισθημάτων θα μπορεί να γίνεται και χωρίς την ενεργό συμμετοχή του ατόμου. Δηλαδή και εάν ακόμη δεν το θέλει, αυτό θεωρητικά θα μπορούσε ακόμη να πραγματοποιηθεί.

Τίθενται λοιπόν προβλήματα ηθικά, νομικά, προστασίας ατομικών ελευθεριών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι βέβαια πολύ νωρίς ακόμη αλλά ο προβληματισμός είναι αναγκαίος.

'Όπως κάθε τεχνολογία, έτσι και αυτή μαζί με τα καλά της φέρνει και τα κακά της από τυχόν καταχρήσεις.

Οι εφαρμογές της τεχνολογίας ανάγνωσης των σκέψεων, συναισθημάτων και άλλων εγκεφαλικών λειτουργιών από τη λειτουργική μαγνητική τομογραφία και ειδικά προγράμματα υπολογιστών, θα μπορούσαν να προσφέρουν πολλά σε διάφορες ομάδες πασχόντων όπως οι παράλυτοι, τα άτομα με σοβαρές νευρολογικές παθήσεις, οι τραυματίες, άτομα με ψυχιατρικά ή ψυχολογικά προβλήματα.