Η παρουσία πρωτεϊνών στα ούρα πέραν των φυσιολογικών ορίων ονομάζεται πρωτεϊνουρία.

Η πρωτεϊνουρία είναι ένδειξη, που μαρτυρεί ότι υπάρχει χρόνια νεφρική πάθηση.

Η πρωτεϊνουρία μπορεί να υπάρχει χωρίς ο ασθενής να έχει σημεία ή συμπτώματα. Για αυτό η μέτρηση των πρωτεϊνών στα ούρα είναι ο μόνος τρόπος για να φανεί εάν υπάρχει ή όχι πρωτεϊνουρία.

Οι πρωτεΐνες έχουν σημαντικότατο ρόλο στον ανθρώπινο οργανισμό. Όλα τα μέρη και όργανα του σώματος είναι κατασκευασμένα από πρωτεΐνες.

Στο αίμα υπάρχουν πολλές σημαντικές πρωτεΐνες με ρόλο, που είναι απαραίτητος για τη ζωή. Η κυριότερη πρωτεΐνη στο αίμα είναι η λευκωματίνη που αποκαλείται επίσης αλβουμίνη.

Στους νεφρούς το αίμα φιλτράρεται για να απαλλαχθεί από τις άχρηστες ουσίες. Αυτές αποβάλλονται από τα ούρα. Η λευκωματίνη και άλλες πρωτεΐνες συγκρατούνται, από τους νεφρούς κατά τη διαδικασία του φιλτραρίσματος και καθαρίσματος και παραμένουν κανονικά στην κυκλοφορία του αίματος.

Οι περισσότερες πρωτεΐνες δεν διαπερνούν τα φίλτρα του νεφρού, που είναι τα σπειράματα, λόγω του μεγάλου τους μεγέθους. Όμως όταν τα σπειράματα υποστούν βλάβες, τότε είναι δυνατόν οι διάφορες πρωτεΐνες να τα διαπερνούν και να αυξάνεται η συγκέντρωση τους στα ούρα.

Η πρωτεϊνουρία αποτελεί πρώιμη προειδοποιητική ένδειξη χρόνιας ασθένειας των νεφρών. Υπάρχουν διάφορες ασθένειες, που προκαλούν πρωτεϊνουρία. Οι συχνότερες είναι ο διαβήτης, η ψηλή πίεση και άλλες φλεγμονώδεις παθήσεις των νεφρών.

Ανάγκη για συστηματικό έλεγχο των ούρων για πρωτεϊνουρία

Η έγκαιρη ανίχνευση ασθενειών, που προκαλούν πρωτεϊνουρία είναι σημαντική. Επιτρέπει τη λήψη θεραπευτικών μέτρων που είναι δυνατόν να αποτρέπουν την επιδείνωση μιας πάθησης των νεφρών προς χρόνια νεφρική ανεπάρκεια για την οποία όταν φτάσει σε τελικό στάδιο θα χρειαστεί αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού.

Είναι για αυτό το λόγο που η εξέταση ούρων για να φανεί μεταξύ άλλων εάν υπάρχει ή όχι λευκωματίνη στα ούρα, αποτελεί μέρος των ιατρικών εξετάσεων, που γίνονται σε όλους για τσεκ απ ή κατά τη διερεύνηση εξαιτίας κάποιας ασθένειας.

Τα σημεία και συμπτώματα που προκαλεί η πρωτεϊνουρία

Στα αρχικά στάδια οι ασθενείς που έχουν πρωτεϊνουρία δεν παρουσιάζουν σημεία ή συμπτώματα. Όταν όμως αρχίζουν να χάνονται σημαντικές ποσότητες πρωτεϊνών στα ούρα, τότε παρουσιάζονται στους ασθενείς οιδήματα.

Το οίδημα είναι πρήξιμο, λόγω συλλογής υγρών, που δεν συγκρατούνται πλέον στο κυκλοφορικό σύστημα εξαιτίας της απώλειας των πρωτεϊνών. Τα οιδήματα μπορεί να εμφανιστούν στο πρόσωπο, στην κοιλιά, στα χέρια και στα πόδια.

Η μέτρηση των πρωτεϊνών στα ούρα: Πρωτεϊνουρία 24 ωρών και σχέση λευκωματίνης προς κρεατινίνη ούρων

Υπάρχουν δύο μέθοδοι για τη μέτρηση των πρωτεϊνών στα ούρα. Η πρώτη και παλαιότερη μέθοδος, που είναι η πρωτεϊνουρία 24 ωρών βασίζεται στη μέτρηση των πρωτεϊνών στα ούρα, που αποβάλλει ο ασθενής για 24 ώρες.

Η δεύτερη και νεότερη μέθοδος βασίζεται στη μέτρηση σε ένα δείγμα ούρων του ασθενούς της λευκωματίνης και της κρεατινίνης. Η κρεατινίνη είναι προϊόν του μεταβολισμού των μυών που αποβάλλεται δια μέσου των ούρων.

Το τεστ αυτό ονομάζεται σχέση λευκωματίνης προς κρεατινίνη ούρων. Όταν ένα δείγμα ούρων περιέχει περισσότερα από 30 χιλιοστόγραμμα λευκωματίνης για κάθε γραμμάριο κρεατινίνης (σχέση λευκωματίνη/κρεατινίνη μεγαλύτερη από 30 χλγ/γ) τότε δημιουργείται υποψία ότι υπάρχει πρόβλημα στους νεφρούς.

Σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει ο έλεγχος αυτός να επαναληφθεί σε δύο εβδομάδες. Εάν και το δεύτερο τεστ δείξει ψηλές ποσότητες πρωτεϊνών στα ούρα τότε χρειάζεται να διερευνηθούν περισσότερο οι νεφροί και η λειτουργία τους.

Η αξιολόγηση της νεφρικής λειτουργίας μπορεί να γίνει μεταξύ άλλων και με τη μέτρηση στο αίμα της κρεατινίνης και της ουρίας. Η αύξηση της κρεατινίνης στο αίμα είναι σημαντικός δείκτης της ανεπάρκειας των νεφρών να καθαρίζουν το αίμα από άχρηστες ουσίες και να τις αποβάλλουν.

Η λειτουργία των σπειραμάτων του νεφρού, που είναι οι βασικές λειτουργικές μονάδες των νεφρών για την κάθαρση του αίματος, εκτιμάται με την κάθαρση της κρεατινίνης, που εξαρτάται από το ρυθμό φιλτραρίσματος των σπειραμάτων. Η μέτρηση αυτή μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους (συλλογή ούρων 24 ωρών ή καλύτερα με ραδιοϊσότοπα). Όταν ο ρυθμός κάθαρσης της κρεατινίνης είναι χαμηλότερος από 60 χιλιοστόλιτρα ανα λεπτό υπάρχει χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.

Πρωτεϊνουρία και διαβήτης

Η παρουσία πρωτεϊνών σε ποσότητες πέραν του φυσιολογικού στα ούρα ασθενών με διαβήτη τύπου 1 ή 2, αποτελεί μια από τις πρώτες ενδείξεις ότι η νεφρική λειτουργία επιδεινώνεται. Ο διαβήτης τύπου 1 εκδηλώνεται συχνότερα σε παιδιά και νέους και χρειάζεται από την αρχή και για πάντοτε ινσουλίνη για τη θεραπεία. Ο διαβήτης τύπου 2 εμφανίζεται συχνότερα αλλά όχι αποκλειστικά στους ενήλικες και δεν χρειάζεται πάντοτε θεραπεία με ινσουλίνη.    

Η χειροτέρευση της νεφρικής λειτουργίας του διαβητικού συνοδεύεται από αύξηση της συγκέντρωσης της λευκωματίνης στα ούρα. Για τους λόγους αυτούς συστήνεται ο συστηματικός έλεγχος των ούρων των διαβητικών για πρωτεϊνουρία. Αυτό πρέπει επίσης να γίνεται σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού που έχουν αυξημένο κίνδυνο για χρόνια νεφρική πάθηση.

Πρωτεϊνουρία και υπέρταση (ψηλή πίεση)

Η ψηλή πίεση είναι ακόμη μια από τις συχνότερες παθήσεις που προκαλούν βλάβες στους νεφρούς. Η πρωτεϊνουρία σε ασθενείς με υπέρταση είναι δείκτης ότι υπάρχει πρόβλημα με τη νεφρική λειτουργία.

Οι ασθενείς που δεν ελέγχουν σωστά την πίεση τους πρέπει να γνωρίζουν ότι η πρωτεϊνουρία θα επιδεινώνεται και εάν δεν ακολουθήσουν θεραπεία για ομαλοποίηση της πίεσης τους, ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος να οδεύσουν προς πλήρη νεφρική ανεπάρκεια.

Ποιοι άλλοι κινδυνεύουν να παρουσιάσουν πρωτεϊνουρία;

Οι υπέρβαροι, οι παχύσαρκοι, οι ηλικιωμένοι και άτομα με οικογενειακό ιστορικό νεφρικών παθήσεων έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν πρωτεϊνουρία.

Άτομα από ορισμένες εθνικές προελεύσεις (Λατίνοι, Ισπανοί) έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για πρωτεϊνουρία. Οι Αφροαμερικανοί έχουν 6 φορές περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν νεφρική ανεπάρκεια λόγω υπέρτασης σε σύγκριση με τους ανθρώπους Καυκασιανής προέλευσης.

Άτομα που ανήκουν σε ομάδες ψηλού κινδύνου για νεφρικές παθήσεις πρέπει να κάνουν συστηματικό έλεγχο των ούρων τους για πρωτεϊνουρία.

Η αντιμετώπιση της πρωτεϊνουρίας

Η αντιμετώπιση της πρωτεϊνουρίας εξαρτάται άμεσα από τη θεραπεία της πάθησης, που την προκαλεί. Ο καλύτερος έλεγχος του διαβήτη και της ψηλής πίεσης με φάρμακα και προσαρμογές του τρόπου ζωής προστατεύουν το νεφρό και αποτρέπουν την περαιτέρω αύξηση πρωτεϊνών στα ούρα του ασθενούς.

Οι ασθενείς πρέπει να συνεργάζονται στενά με τους γιατρούς τους και να συμμορφώνονται προς τις οδηγίες τους για αποτροπή δυσάρεστων εξελίξεων της νεφρικής λειτουργίας.

Παράλληλα ο συστηματικός έλεγχος των ούρων με μέτρηση της πρωτεϊνουρίας είναι απαραίτητος σε ασθενείς με παθήσεις που επηρεάζουν τους νεφρούς και σε άτομα που ανήκουν σε ομάδες ψηλού κινδύνου για νεφρικές παθήσεις.