Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι συχνή ασθένεια, που μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και σε βρέφη. Είναι πιο συχνή στους ενήλικες. Η συχνότητά της αυξάνεται με την ηλικία. Επηρεάζει εξίσου τους άνδρες και τις γυναίκες.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση προκαλείται λόγω του ότι το περιεχόμενο του στομαχιού μετακινείται προς το κάτω μέρος του οισοφάγου. Επειδή το περιεχόμενο του στομαχιού είναι όξινο, ερεθίζει τον οισοφάγο και προκαλεί πόνο και ένα αίσθημα καύσου.

Στο κάτω μέρος του οισοφάγου υπάρχει ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας, ο οποίος είναι ένας μυς που εμποδίζει το περιεχόμενο του στομαχιού να επιστρέφει πίσω στον οισοφάγο.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που οδηγούν στο φαινόμενο αυτό και δημιουργούν τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση:

1. Όταν αυξάνεται η πίεση μέσα στην κοιλιά ο σφιγκτήρας μπορεί να μην μπορεί να αντεπεξέλθει και έτσι να διαφεύγουν γαστρικά περιεχόμενα προς τον κατώτερο οισοφάγο. Τέτοιες περιπτώσεις συναντούμε στην εγκυμοσύνη, στην παχυσαρκία και άλλες καταστάσεις που αυξάνουν το ενδοκοιλιακό περιεχόμενο

2. Τα λιπαρά φαγητά, ο καφές, η σοκολάτα, το αλκοόλ, το κάπνισμα, συσχετίζονται και μπορούν να προκαλέσουν γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

3. Ορισμένα φάρμακα (αντιχολινεργικά) μπορούν επίσης να χαλαρώσουν το σφιγκτήρα και να προκαλέσουν γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

4. Η διαφραγματοκήλη προκαλεί παλινδρόμηση. Στην ανωμαλία αυτή το στομάχι περνά διαμέσου του διαφράγματος και το άνω μέρος του βρίσκεται πιο πάνω από το διάφραγμα μέσα στον θώρακα. Στις καταστάσεις αυτές ο κατώτερος οισοφαγικός σφιγκτήρας δεν λειτουργεί κανονικά με αποτέλεσμα να υπάρχει παλινδρόμηση.

5. Η ύπτια θέση και οι ενδογενείς ανωμαλίες των μυών του σφιγκτήρα μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.

Τα σημεία και συμπτώματα της πάθησης

Ο ασθενής νιώθει κάψιμο με πόνο στην επιγαστρική περιοχή (είναι το άνω και μεσαίο μέρος της κοιλιάς εκεί που τελειώνει το στέρνο με την ξιφοειδή απόφυσή του).

Ο πόνος μπορεί να επεκτείνεται και προς τα πάνω προς τον θώρακα. Σε μερικές περιπτώσεις επειδή το κύριο σύμπτωμα είναι ο πόνος στον θώρακα μπορεί να γίνει λάθος και αυτό να εκληφθεί σαν μια καρδιακή προσβολή.

Το χαρακτηριστικό κάψιμο που νιώθει ο ασθενής μπορεί να τον ξυπνά τις νύχτες. Μερικές φορές ορισμένα φαγητά όπως τα όξινα ή πικάντικα ή ακόμα το αλκοόλ μπορούν να προκαλέσουν τα συμπτώματα.

Η ασθένεια αυτή μπορεί να έχει και ορισμένες σοβαρές επιπλοκές. Σε περιπτώσεις που δεν δοθεί η κατάλληλη θεραπεία και ο ασθενής υποφέρει για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ο οισοφάγος μπορεί να πάθει έλκη, να δημιουργηθεί οισοφαγίτιδα και στένωση του οισοφάγου.

Σε τέτοιες καταστάσεις η κλινική εικόνα επιδεινώνεται και ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει δυσφαγία, αιμορραγία και έντονο πόνο. Επιπρόσθετα μια χρόνια φλεγμονή του οισοφάγου μπορεί να μετατρέψει τα κύτταρα της βλεννογόνου του οισοφάγου και να τα οδηγήσει σε μια προκαρκινική κατάσταση.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση βασίζεται στο ιστορικό του ασθενούς και στην κλινική εξέταση.

Ορισμένες συμπληρωματικές εξετάσεις μπορούν να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης:

1. Η ενδοσκόπηση με οισοφαγογαστροσκόπηση επιτρέπει στον ειδικό γιατρό να δει και να εξετάσει την εσωτερική κοιλότητα και βλεννογόνο του οισοφάγου, του στομαχιού και του δωδεκαδάκτυλου. Μπορεί να δει εάν υπάρχουν αλλοιώσεις της βλεννογόνου, έλκη ή στενώσεις. Εάν κρίνει αναγκαίο μπορεί να πάρει και βιοψίες
   
   
2. Ο ακτινολογικός έλεγχος με γεύμα βαρίου μπορεί να επιτρέψει την τεκμηρίωση ύπαρξης της παλινδρόμησης. Ο ασθενής λαμβάνει κατά τη διάρκεια της εξέτασης αυτής βάριο. Αυτό φαίνεται στις ακτινογραφίες και σκιαγραφεί αρχικά τον οισοφάγο και μετά το στομάχι. Εάν υπάρχει γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, τότε το βάριο παλινδρομεί προς τον οισοφάγο και αυτό θα φανεί στις ακτινογραφίες
   
   
3. Μια τρίτη μέθοδος που χρησιμοποιείται για την διάγνωση της πάθησης είναι η μέτρηση του pH του οισοφάγου. Η μέτρηση αυτή γίνεται για 24 ώρες διαμέσου ενός μικρού μετρητή pH, που βρίσκεται στο άκρο ενός ρινο-γαστρικού σωλήνα καιπου τοποθετείται στο κάτω μέρος του οισοφάγου. Μετρούνται ο αριθμός των επεισοδίων κατά τα οποία το pH γίνεται όξινο, γεγονός που καταμαρτυρεί ότι υπάρχει παλινδρόμηση.

Θεραπεία και πρόληψη

Στα πιο παλιά χρόνια, που δεν υπήρχαν κατάλληλα φάρμακα, η χειρουργική θεραπεία της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης είχε σημαντικότερη θέση.

Σήμερα όμως, χάρις στην πρόοδο της ιατρικής υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα που είναι αποτελεσματικά και ασφαλή.

Τα φάρμακα που μειώνουν την οξύτητα όπως οι ανταγωνιστές των Η2 υποδοχέων ισταμίνης είναι αποτελεσματικά και απαλύνουν τα συμπτώματα. Τέτοια φάρμακα είναι η Cimetidine, η Ranitidine και η Nizatidine.

Τα νεώτερα φάρμακα που καταστέλλουν πλήρως την γαστρική οξύτητα, που ανήκουν στην οικογένεια των ανταγωνιστών της αντλίας πρωτονίων, είναι σήμερα τα φάρμακα πρώτης επιλογής. Τέτοια φάρμακα είναι το Omeprazole, το Lanzoprazole  και το Raberprazole.

Φάρμακα όπως η Cisapride,μπορούν να χρησιμοποιηθούν διότι αυξάνουν τον μυϊκό τόνο του κατωτέρου οισοφαγικού σφικτήρα και έτσι μπορούν αποτρέψουν τη δημιουργία παλινδρόμησης.

Η Cisapride όπως και το Metaclopramide μπορούν να βοηθήσουν διότι προκαλούν γρηγορότερη προώθηση και άδειασμα προς το δωδεκαδάκτυλο και το υπόλοιπο πεπτικό σωλήνα του στομαχικού περιεχομένου μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο δημιουργίας της πάθησης.

Πολύ συχνά οι ασθενείς αγοράζουν από μόνοι τους και ορισμένα φάρμακα για τα οποία δεν χρειάζεται συνταγή όπως τα αντιόξινα. Αυτά εξουδετερώνουν την γαστρική οξύτητα και ταυτόχρονα δημιουργούν ένα στρώμα αντιόξινων στο άνω μέρος του στομαχιού το οποίο παλινδρομεί προς τον οισοφάγο αντί του όξινου γαστρικού περιεχομένου.

Υπάρχουν και άλλα μέτρα που αφορούν τον τρόπο ζωής του ασθενούς που εάν ληφθούν μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην πρόληψη και αντιμετώπιση του συχνού αυτού κλινικού προβλήματος.

Η αποφυγή του καπνίσματος, η καταπολέμηση της παχυσαρκίας και η διατήρηση ενός φυσιολογικού βάρους σώματος, η μείωση της κατανάλωσης αλκοόλ, η αποφυγή φαγητών που αυξάνουν την οξύτητα του στομαχιού, η μείωση ή αποφυγή του καφέ, η μείωση κατανάλωσης λιπαρών τροφών ή σοκολάτας μπορούν να βοηθήσουν.

Επίσης το βράδυ όταν ο ασθενής κοιμάται είναι καλά να βάζει μαξιλάρια για να έχει το κεφάλι του ελαφρώς ανασηκωμένο.

Όπως έχουμε αναφέρει πιο πάνω, η χειρουργική επέμβαση έχει περιορισμένες ενδείξεις και εφαρμόζεται μόνο για τις περιπτώσεις εκείνες που παρουσιάζουν επιπλοκές, στενώσεις του οισοφάγου, έλκος, αιμορραγία και πνευμονική εισρόφηση ή στις περιπτώσεις που αποτυγχάνει πλήρως η φαρμακευτική αγωγή.  Σήμερα όμως, με τη χρήση των ανταγωνιστών της αντλίας των πρωτονίων οι περιπτώσεις αυτές είναι σπάνιες.