Συχνά οι γονείς παραπονιούνται, ότι τα παιδιά τους έχουν πόνους τη νύκτα που μπορεί να οφείλονται στην ανάπτυξη. Πράγματι υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που είτε δεν μπορούν να αποκοιμηθούν ή ξυπνούν στο μέσο της νύκτας κλαίγοντας διότι αισθάνονται πόνους στα κάτω τους μέλη.

Είναι πράγματι γεγονός ότι ένας αριθμός παιδιών κατά καιρούς αισθάνονται πόνους στα πόδια τους κατά τη νύκτα, χωρίς να υπάρχει μια εμφανής αιτία. Συνήθως οι πόνοι αυτοί ονομάζονται πόνοι ανάπτυξης.

Ο όρος "πόνοι ανάπτυξης" αφήνει να νοηθεί ότι η ανάπτυξη των παιδιών, η αύξηση των διαστάσεων των οστών και αρθρώσεων τους, είναι αιτία πόνου. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν ότι η ανάπτυξη των παιδιών μπορεί να προκαλεί παθολογικές διαταραχές που να δημιουργούν πόνο.

Εντούτοις, όταν τα παιδιά παραπονιούνται για πόνους, αυτό πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και να διερευνάται. Μπορεί να βρεθεί μια αιτία που να ευθύνεται για τους πόνους των παιδιών για την οποία να υπάρχει θεραπεία.

Υπολογίζεται ότι στο 15% των παιδιών δεν βρίσκεται ο λόγος που προκαλεί τους πόνους στα κάτω άκρα τους και είναι σε αυτές τις περιπτώσεις που χρησιμοποιείται ο όρος πόνοι ανάπτυξης. Συνήθως η κλινική αυτή εικόνα δεν παρουσιάζεται μετά την εφηβική ηλικία.

Πώς είναι οι πόνοι λόγω ανάπτυξης;

Οι πόνοι ανάπτυξης περιγράφονται από τα παιδιά στις πρόσθιες περιοχές των μηρών, πίσω από τα γόνατα και στις κνήμες. Οι πόνοι στις περισσότερες περιπτώσεις εντοπίζονται και στα δύο κάτω άκρα.

Συχνά εκδηλώνονται αργά το απόγευμα ή νωρίς τη νύχτα και υποχωρούν μέχρι το πρωί. Κάποτε οι πόνοι αυτοί ξυπνούν το παιδί κατά τη διάρκεια της νύκτας. Είναι συχνότεροι στις ηλικίες μεταξύ 2 και 12 ετών. Οι έντονες σωματικές δραστηριότητες και ασκήσεις των παιδιών, όπως το τρέξιμο, το σκαρφάλωμα και τα πηδήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, αυξάνουν τις πιθανότητες πόνων στα πόδια τη νύκτα.

Ποιες είναι οι αιτίες πόνων λόγω ανάπτυξης;

Οι αιτίες αυτής της κατάστασης δεν οφείλονται στη διαδικασία ανάπτυξης και αύξησης των διαστάσεων του σκελετού των παιδιών αλλά σε διάφορους άλλους παράγοντες. Το τρέξιμο, τα πηδήματα, τα σκαρφαλώματα και άλλες σωματικές δραστηριότητες που συνήθως είναι έντονες, μπορεί να επηρεάζουν το μυοσκελετικό σύστημα των παιδιών.

Η πιθανότερη αιτία των πόνων ανάπτυξης στα παιδιά είναι η υπερβολική σωματική άσκηση και δραστηριότητα, που γίνεται με διάφορους τρόπους κατά τη διάρκεια της ημέρας. Βέβαια είναι απαραίτητο να γίνεται μια διεξοδική διερεύνηση των πόνων για τους οποίους παραπονιούνται τα παιδιά. Μόνο όταν αποκλεισθούν οι άλλες αιτίες θα γίνει δεκτό ότι πρόκειται περί της οντότητας που αποκαλείται πόνοι λόγω ανάπτυξης.

Πότε πρέπει οπωσδήποτε οι γονείς να αναζητούν τη συμβουλή του γιατρού;

Οι γονείς δεν πρέπει να αμελούν να ζητούν ιατρική συμβουλή όταν τα παιδιά τους παραπονιούνται κατ΄επανάληψη για πόνους στα κάτω τους άκρα. Μερικά χαρακτηριστικά των πόνων αυτών, προκαλούν μεγαλύτερη ανησυχία:

1. Επίμονοι ή παρατεταμένοι πόνοι.
    
2. Πόνοι που ξυπνούν κατ' επανάληψη το παιδί τη νύχτα.
    
3. Πόνοι που δεν υποχωρούν το πρωί.
    
4. Πόνοι που είναι τόσο έντονοι σε βαθμό που να επηρεάζουν αρνητικά τις κανονικές δραστηριότητες του παιδιού.
    
5. Πόνοι που συνοδεύουν ένα τραυματισμό.
    
6. Όταν μαζί με τους πόνους στα κάτω άκρα υπάρχουν σημεία όπως έντονη εφίδρωση, εξανθήματα του δέρματος, πυρετός, κούτσαμα, κοκκίνισμα με πόνο κάποιας άρθρωσης ή κάποιου άλλου σημείου, ανορεξία, απώλεια βάρους, αδυναμία, ασυνήθιστη κούραση ή καταβολή του παιδιού.

Η εξέταση από το γιατρό

Η κλινική εξέταση από το γιατρό, όπως επίσης η λήψη λεπτομερούς ιστορικού, επιτρέπουν να προσδιορίσουν τη χρονολογία εκδήλωσης των πόνων, τη συχνότητα, το συσχετισμό τους με ορισμένες δραστηριότητες. Σε μερικές περιπτώσεις δεν αποκλείεται ο γιατρός να ζητήσει συμπληρωματικές εξετάσεις για να διευκρινίσει καλύτερα το πρόβλημα.

Ο αποκλεισμός τραυματισμών, υπερβολικής χρήσης του μυοσκελετικού συστήματος του παιδιού κατά τη διάρκεια της ημέρας ή άλλων γενικευμένων παθήσεων, επιτρέπει τη διάγνωση πόνων λόγω ανάπτυξης.

Μια παθολογική διαταραχή με ιδιάζοντα χαρακτήρα, που πρέπει να αποκλεισθεί είναι το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών. Πρόκειται για μια περίεργη νευρολογική πάθηση που χαρακτηρίζεται από ακατανίκητη ανάγκη κίνησης των ποδιών. 

Οι ασθενείς έχουν ασυνήθιστες δυσάρεστες αισθήσεις, κυρίως στα πόδια οι οποίες τους κάνουν να θέλουν να τα κινούν. Οι δυσάρεστες αισθήσεις που νιώθουν οι ασθενείς περιγράφονται ως μυρμήγκιασμα, φαγούρα, κάψιμο, πόνος, τράβηγμα ή ακόμη σαν κάτι που έρπει κάτω από το δέρμα.

Από την πάθηση αυτή, επηρεάζεται περίπου το 10% του πληθυσμού. Οι μεσήλικες και οι ηλικιωμένοι επηρεάζονται το περισσότερο. Όμως υπάρχουν και περιπτώσεις σε παιδιά και έφηβους.

Ποια η θεραπεία;

Η θεραπεία για τους πόνους λόγω ανάπτυξης των παιδιών έχει ως στόχο την ανακούφιση τους από τις ενοχλήσεις που αισθάνονται. Μερικά παιδιά ανακουφίζονται από ελαφρύ μασάζ με τρίψιμο των ποδιών τους. Το ζεστό γονικό κράτημα, το αγκάλιασμα και η συμπαράσταση, προσφέρουν επίσης ανακούφιση σε πολλές περιπτώσεις.

Το τέντωμα των ποδιών, κατά τη διάρκεια της ημέρας ή πριν πάει στο κρεβάτι το παιδί τη νύκτα, απαλύνουν επίσης τους πόνους αυτούς. Η τοπική ήπια θερμότητα στις περιοχές που νιώθει πόνους το παιδί με την εφαρμογή ζεστών επιθεμάτων (κομπρεσών) ή ακόμη ένα ζεστό μπάνιο, μπορούν επίσης να βοηθούν.

Κάποτε πιθανόν να χρειαστεί να δοθεί στο παιδί ένα αναλγητικό φάρμακο όπως παρακεταμόλη, μεφεναμικό οξύ ή ιβουπροφένη. Η ασπιρίνη είναι καλύτερο να αποφεύγεται λόγω του κινδύνου του συνδρόμου του Reye που έχει συσχετισθεί με χορήγηση ασπιρίνης σε παιδιά.

Συμπερασματικά, θα τονίσουμε ότι η διάγνωση της οντότητας που συνήθως αποκαλείται πόνοι λόγω ανάπτυξης, πρέπει να τοποθετείται μόνο όταν αποκλειστούν οι άλλες αιτίες πόνων στα κάτω άκρα των παιδιών και εφήβων.

Το πρόβλημα είναι παροδικό, οφείλεται συχνά στις έντονες σωματικές δραστηριότητες των παιδιών κατά τις περιόδους ανάπτυξης τους και απλά μέτρα προσφέρουν ανακούφιση.