Πολλοί άνθρωποι με αναπνευστικά προβλήματα δεν αντιλαμβάνονται ότι μπορεί να πάσχουν από χρόνια πάθηση των πνευμόνων τους. Ωστόσο η έγκαιρη διάγνωση των παθήσεων των πνευμόνων αποτρέπει τις μόνιμες βλάβες της αναπνευστικής λειτουργίας και σώζει ζωές.
Το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα είναι οι κύριες χρόνιες αποφρακτικές παθήσεις των πνευμόνων (ΧΑΠ, χρόνιες αποφρακτικές πνευμονοπάθειες). Σε πολλούς ασθενείς το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα συνυπάρχουν.
Πολλοί ασθενείς προσαρμόζονται σε χρόνια αναπνευστικά προβλήματα που παρουσιάζουν και δεν αναζητούν συμβουλή γιατρού. Θεωρούν ότι τα πρώτα συμπτώματα σχετικά με την αναπνοή τους οφείλονται στην αύξηση της ηλικίας τους, στο γεγονός ότι έχουν πάρει βάρος ή απλά ότι δεν βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση λόγω καθιστικής ζωής.
Οι πνεύμονες έχουν μεγάλα αποθέματα λειτουργικότητας. Μέχρις ότου ο ασθενής παρουσιάσει σημεία και συμπτώματα που τον αναγκάζουν να πάει στο γιατρό, η ασθένεια μπορεί να προχωρήσει δημιουργώντας αρκετές βλάβες.
Οι χρόνιες αποφρακτικές παθήσεις του πνεύμονα αποτελούν ένα σοβαρότατο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Η διάγνωση δεν γίνεται έγκαιρα και τα χρόνια αναπνευστικά προβλήματα εξελίσσονται και καταπονούν τους ασθενείς.
Οι ΧΑΠ, δηλαδή το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα αποτελούν την τέταρτη συχνότερη αιτία θανάτων στις ανεπτυγμένες χώρες. Ταυτόχρονα είναι από τις σημαντικότερες αιτίες νοσηρότητας, μειονεξιών, ανικανότητας εργασίας, περιορισμού των δραστηριοτήτων των ασθενών και μεγάλων οικονομικών επιβαρύνσεων.
Η έγκαιρη ανίχνευση των χρόνιων αποφρακτικών παθήσεων του πνεύμονα έχει μεγάλη σημασία τόσο για την ανακούφιση του ασθενούς από τα αναπνευστικά προβλήματα που επηρεάζουν την καθημερινή του ζωή αλλά και για την αποτροπή μιας χειρότερης εξέλιξης.
Η γνώση των σημείων και συμπτωμάτων που συνοδεύουν τις ΧΑΠ, εμφύσημα και βρογχίτιδα είναι καθοριστική για την έγκαιρη διάγνωση τους:
- Συνεχής, χρόνιος, επίμονος βήχας
- Αυξημένη παραγωγή φλεγμάτων
- Δυσκολίες αναπνοής κατά τη διάρκεια εκτέλεσης συνήθων δραστηριοτήτων που προηγουμένως δεν υπήρχε πρόβλημα για τον ασθενή να τις κάνει
- Συριγμός (σφύριγμα) που ακούγεται όταν ο ασθενής αναπνέει
- Αίσθηση βάρους στο θώρακα
- Ο ασθενής αισθάνεται ότι δεν μπορεί να αναπνέει κανονικά ή ότι δεν μπορεί να πάρει μια βαθιά αναπνοή.
Τα άτομα που υποπτεύονται ότι μπορεί να έχουν μια χρόνια πάθηση των πνευμόνων τους λόγω αναπνευστικών δυσκολιών και συμπτωμάτων, πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους.
Υπάρχει ένα απλό τεστ, η σπιρομετρία (μέτρηση και αξιολόγηση της λειτουργίας των πνευμόνων) η οποία επιτρέπει στο γιατρό να διαγνώσει εάν ο ασθενής έχει ή όχι ΧΑΠ.
Το ιστορικό του ασθενούς, η κλινική εξέταση, η διενέργεια ακτινογραφίας του θώρακα και η σπιρομετρία είναι οι βάσεις για την τεκμηρίωση της διάγνωσης ΧΑΠ.
Στο εμφύσημα ο πνεύμονας χάνει την ελαστικότητα του. Κανονικά όταν οι αεραγωγοί και οι κυψελίδες των πνευμόνων γεμίζουν με αέρα εκτείνονται και όταν βγαίνει ο αέρας επανέρχονται στο κανονικό τους σχήμα.
Στο εμφύσημα οι βλάβες στις κυψελίδες των πνευμόνων τις κάνουν να χάνουν το κανονικό τους σχήμα και την ελαστικότητα τους. Μειώνεται ο αριθμός τους αλλά αυξάνεται το μέγεθος αυτών που εναπομένουν με αποτέλεσμα να μειώνονται οι λειτουργικές δυνατότητες των πνευμόνων.
Στη χρόνια βρογχίτιδα τα τοιχώματα των αεραγωγών χοντραίνουν, ο αυλός τους στενεύει, ο αέρας δυσκολεύεται να εισέλθει και να εξέλθει και υπάρχει αυξημένη παραγωγή βλέννας. Έτσι δημιουργούνται μεταξύ άλλων πολλά φλέγματα, βήχας και δύσπνοια.
Οι περισσότεροι ασθενείς με ΧΑΠ είναι τουλάχιστον 40 χρονών και περισσότερο όταν τα συμπτώματα αρχίζουν. Όμως οι παθήσεις μπορεί να εκδηλωθούν και σε άτομα κάτω των 40 ετών.
Το κάπνισμα είναι η κυριότερη αιτία που προκαλεί χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα. Οι περισσότερες περιπτώσεις ΧΑΠ εκδηλώνονται σε καπνιστές αλλά και σε πρώην καπνιστές.
Οι άνθρωποι που διέκοψαν το κάπνισμα δεν γνωρίζουν ότι κινδυνεύουν από χρόνιες παθήσεις του πνεύμονα έστω και εάν σταμάτησαν να καπνίζουν για πολλά χρόνια. Για αυτό πρέπει να αναφέρουν στο γιατρό τους ότι ήσαν πρώην καπνιστές.
Ο καλύτερος τρόπος πρόληψης των ΧΑΠ είναι η αποφυγή του ενεργητικού και παθητικού καπνίσματος.
Εκτός από το κάπνισμα, στη γένεση των ΧΑΠ συμβάλλουν η χρόνια έκθεση σε άλλους ερεθιστικούς παράγοντες για τον πνεύμονα όπως οι διάφορες χημικές αναθυμιάσεις, η ρύπανση της ατμόσφαιρας και η σκόνη.
Δεν υπάρχει θεραπεία που προσφέρει ίαση από τις ΧΑΠ.
Ωστόσο η έγκαιρη διάγνωση, η χορήγηση ορισμένων φαρμάκων και οι προσαρμογές στον τρόπο ζωής βοηθούν τους ασθενείς να αισθάνονται καλύτερα, να παραμένουν περισσότερο ενεργοί και να επιβραδύνουν την επιδείνωση της νόσου.
