Η νικοτίνη και η πίσσα είναι μεταξύ των βλαβερών ουσιών που εισέρχονται στο σώμα των καπνιστών διαμέσου του καπνίσματος.

Το κάπνισμα οποιασδήποτε μορφής προκαλεί πολλές μορφές καρκίνου. Το ενεργητικό ή παθητικό κάπνισμα (τσιγάρο, πίπα, πούρο, ναργιλές) είναι η αιτία θανάτου, που περισσότερο από άλλες αιτίες μπορεί να προληφθεί.

Συγγραφέας άρθρου: Δρ Λοΐζου Γ. Λοΐζος

Οι άνθρωποι οι οποίοι καπνίζουν συνηθισμένα ή ελαφριά τσιγάρα στην πραγματικότητα εισπνέουν σημαντικά περισσότερη νικοτίνη και πίσσα από αυτή που αναγράφεται πάνω στα πακέτα τσιγάρων.  

Οι ερευνητές μέτρησαν επίσης μέσα στο σάλιο των καπνιστών τη συγκέντρωση της κοτινίνης. Η κοτινίνη είναι ένα βασικό προϊόν μεταβολισμού της νικοτίνης και δίνει μια αντιπροσωπευτική εκτίμηση της εισπνοής της νικοτίνης.

Οι μετρήσεις τους έδειξαν ότι αυτοί οι οποίοι κάπνιζαν τσιγάρα χαμηλής περιεκτικότητας σε νικοτίνη στην πραγματικότητα εισέπνεαν 8 φορές περισσότερη νικοτίνη σε σχέση με αυτή που έγραφαν τα πακέτα.

Οι καπνιστές συνηθισμένων τσιγάρων εισέπνεαν ενάμισι φορά περισσότερη απ' αυτή που ανέγραφαν τα πακέτα.

Το γεγονός αυτό αποδίδεται από τους ερευνητές στο ότι οι καπνιστές έχουν διάφορους τρόπους να αυξάνουν την εισπνοή του καπνού και ως εκ τούτου της νικοτίνης ενώ οι βιομηχανικές μηχανές μέτρησης δεν αναπαραγάγουν ακριβώς αυτό που συμβαίνει στον άνθρωπο με αποτέλεσμα να υπάρχουν  οι σημαντικές αυτές διαφορές. 

Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής είναι πολύ σημαντικά διότι δείχνει ότι ακόμη και τα τσιγάρα χαμηλής περιεκτικότητας σε νικοτίνη προκαλούν στους καπνιστές την εισπνοή σημαντικών ποσοτήτων τοξικών ουσιών που περιέχονται μέσα στον καπνό. Μετά τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής το  Imperial Cancer Research Fund ζήτησε όπως οι αναγραφές αυτές για χαμηλή περιεκτικότητα σε νικοτίνη ν' απαγορευτούν. 

 Η αποφυγή του ενεργητικού αλλά και του παθητικού καπνίσματος, είναι στις προτεραιότητες των δράσεων για την προστασία από σοβαρές θανατηφόρες παθήσεις. Απλά σκεφθείτε ότι το κάπνισμα αποτελεί την κυριότερη αιτία θανάτων η οποία μπορεί να προληφθεί.

Εάν δεν είστε καπνιστής, προσπαθείτε με κάθε τρόπο να αποφεύγετε το ενεργητικό κάπνισμα. Οποιοσδήποτε βαθμός έκθεσης στον καπνό από καπνιστές, είναι βλαβερός. Δεν υπάρχει ασφαλές επίπεδο κάτω από το οποίο δεν υπάρχει κίνδυνος από το παθητικό κάπνισμα.

Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία από τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάθε χρόνο πεθαίνουν στη χώρα αυτή, περισσότεροι απο 50.000 άνθρωποι λόγω παθητικού καπνίσματος.

Ο εγκέφαλος των καπνιστών παρουσιάζει αλλαγές στο μεταβολισμό του, λόγω της χρόνιας στέρησης οξυγόνου που του επιφέρει το κάπνισμα.

Το κάπνισμα είναι μια από τις κυριότερες αιτίες χρόνιων ασθενειών του πνεύμονα. Μεταξύ άλλων προκαλεί χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα και ένα σύνολο διαταραχών που ονομάζονται χρόνιες αποφρακτικές νόσοι.

Στις χρόνιες αποφρακτικές νόσους, οι λειτουργικές ιδιότητες των πνευμόνων μειώνονται σημαντικά. Δημιουργείται χρόνιος βήχας, δυσκολία στην αναπνοή και υπάρχει χρόνια υποξία.

Η χρόνια υποξία δημιουργείται διότι οι πνεύμονες αδυνατούν να προσφέρουν προς τον οργανισμό την ποσότητα του οξυγόνου που απαιτείται κάτω από φυσιολογικές συνθήκες. Παράλληλα μειώνεται και η ιδιότητα των πνευμόνων να αποβάλλουν στο βαθμό που θα έπρεπε το διοξείδιο του άνθρακα.

Οι αλλαγές αυτές στους ασθενείς που πάσχουν από χρόνια αποφρακτική νόσο των πνευμόνων που προκαλείται από το κάπνισμα, δημιουργεί ένα μεταβολικό στρες στον εγκέφαλο. Μέχρι ενός σημείου μπορεί και προσαρμόζεται χρησιμοποιώντας εναλλακτικούς τρόπους παραγωγής ενέργειας.

Συγκεκριμένα λόγω απουσίας των ιδανικών συγκεντρώσεων οξυγόνου, ο εγκέφαλος υποχρεώνεται και ακολουθεί την μεταβολική οδό της αναερόβιας γλυκόλυσης. Σε προχωρημένα στάδια των αποφρακτικών νόσων του πνεύμονα, οι βιοχημικές αυτές αλλαγές στη λειτουργία του εγκεφάλου είναι απαραίτητες για την επιβίωση.

Είναι απαραίτητο, να γίνεται συνεχώς διαφώτιση για όλες τις κακοποιήσεις και σοβαρές παθήσεις, που προκαλεί το κάπνισμα στον οργανισμό και οι οποίες μειώνουν τη διάρκεια και την ποιότητα ζωής των ενεργητικών και των παθητικών καπνιστών.

Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε κάποια στοιχεία που καλό είναι να έχουμε όλοι πάντα υπόψη μας:

1. Κάπνισμα και λευχαιμία: Η έκθεση σε μερικές χημικές ουσίες, όπως το βενζένιο, (χρησιμοποιούταν παλιά σε μπογιές), αυξάνει τον κίνδυνο προσβολής από μερικές μορφές λευχαιμίας. Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για οξεία μυελογενή λευχαιμία.

2. Κάπνισμα οποιασδήποτε μορφής προκαλεί πολλές μορφές καρκίνου: Το ενεργητικό ή παθητικό κάπνισμα (τσιγάρο, πίπα, πούρο, ναργιλές) είναι η αιτία θανάτου που περισσότερο από άλλες αιτίες μπορεί να προληφθεί. Το κάπνισμα προκαλεί πολλούς τύπους καρκίνου σε διάφορα όργανα (στόμα, πνεύμονες, λάρυγγα, οισοφάγο, ουροδόχο κύστη, νεφρούς, στομάχι, πάγκρεας, τράχηλο της μήτρας). Οι καπνιστές κινδυνεύουν επίσης περισσότερο να προσβληθούν από οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία.

3. Περιβάλλον και καρκίνος: Το 67% των κρουσμάτων καρκίνου σχετίζεται με κάποιον περιβαλλοντικό παράγοντα. Για κάθε 3 περιπτώσεις καρκίνου, η μια μπορεί να σχετίζεται με κάποιου βαθμού έκθεση σε νοσηρούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (κάπνισμα, αλκοόλ, διατροφή, ακτινοβολία, μικρόβια, χημικές ουσίες, αέρα, νερού και εδάφους).

4. Καρκίνος πνεύμονα λόγω καπνίσματος: Σε 90% των ασθενών με καρκίνο πνεύμονα η αιτία είναι το κάπνισμα (ενεργητικό ή παθητικό) τσιγάρου, πίπας, πούρων ή ναργιλέ. Ο κίνδυνος αυξάνεται με τη χρονική διάρκεια καπνίσματος.

5. Καρκίνος μαστού, κάπνισμα και αλκοόλ: Οι γυναίκες, που πίνουν περισσότερο από 3 αλκοολούχα ποτά κάθε μέρα, έχουν αυξημένο κίνδυνο για την ασθένεια. Το ίδιο ισχύει και για τις γυναίκες, που καπνίζουν.

6. Καρκίνος στο πάγκρεας και κάπνισμα: Το κάπνισμα αποδείχτηκε ως ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για καρκίνο στο πάγκρεας. Τα άτομα που καπνίζουν με οποιοδήποτε τρόπο έχουν περισσότερες πιθανότητες να προσβληθούν από καρκίνο στο πάγκρεας, από ό,τι οι μη καπνιστές. Όσο πιο πολύ καπνίζει κάποιος, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος.

7. Καρκίνος παχέος εντέρου και κάπνισμα: Το κάπνισμα, σε συνδυασμό με καθιστική ζωή και διατροφή πλούσια σε ζωικά λίπη, συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο για τη νόσο. Οι μακροχρόνιοι καπνιστές παρουσιάζουν συχνότερα καρκίνους του παχέος εντέρου παρά οι μη καπνιστές.

8. Καρκίνος νεφρού και κάπνισμα: Οι ειδικοί πιστεύουν ότι μέχρι 40% των περιστατικών του καρκίνου του νεφρού προκαλούνται από το κάπνισμα. Αυτοί που καπνίζουν πούρα ή πίπες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Μετά τη διακοπή του καπνίσματος ο κίνδυνος μειώνεται.

9. Καρκίνος ουροδόχου κύστης και κάπνισμα: Ο κυριότερος παράγοντας, που ευνοεί την ανάπτυξη του καρκίνου της ουροδόχου κύστης, είναι το κάπνισμα. Οι καπνιστές έχουν διπλάσιες πιθανότητες, από μη καπνιστές, να προσβληθούν από τη νόσο. Από τους θανάτους, λόγω καρκίνου της ουροδόχου κύστης σε άνδρες και γυναίκες, 48% και 28% αντίστοιχα οφείλονται στο κάπνισμα.

10. Καρκίνος λάρυγγα και κάπνισμα: Πέραν του 95% των ασθενών, που προσβάλλονται από καρκίνο του λάρυγγα, είναι καπνιστές.

11. Καρκίνος στο στομάχι και κάπνισμα: Το κάπνισμα τσιγάρων αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο στο στομάχι. Σε άτομα, που διακόπτουν το κάπνισμα, οι πιθανότητες να παρουσιάσουν καρκίνο στο στομάχι μειώνονται στο επίπεδο των πιθανοτήτων, που έχουν οι μη καπνιστές.

* Συγγραφέας άρθρου:
Καθηγητής Λοΐζος Γ. Λοΐζου,
Πρόεδρος Ιδρύματος ΕΛΠΙΔΑ για παιδιά με καρκίνο και λευχαιμία,
Κλινικός Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Λευκωσίας,
Παιδίατρος, Παιδογκολόγος-Παιδοαιματολόγος,
τ. Διευθυντής Παιδογκολογικής-Παιδοαιματολογικής Κλινικής
Νοσοκομείο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ΙΙΙ, Λευκωσία.