Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση στρες και η αδρεναλίνη στο αίμα μας φτάνει στα ύψη, οι πόνοι και η κόπωση φαίνονται να υποχωρούν.

Επίσης μετά από ένα εξαιρετικά δυσάρεστο, λυπηρό γεγονός, ο πόνος μπορεί να εκδηλωθεί σε διάφορα μέρη του σώματος μας, όπως στην κοιλιά ή στο στήθος.

Πολλοί άνθρωποι έχουν διαπιστώσει ότι ο πόνος και πολλά άλλα στη ζωή, επηρεάζονται σημαντικά από το στρες.

Ο οργανισμός μας σε κατάσταση στρες, απελευθερώνει χημικές ουσίες που αλλοιώνουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τον πόνο. Αυτό παρατηρείται σε οποιεσδήποτε καταστάσεις στρες, σύντομου ή παρατεταμένου, ήπιου ή πολύ έντονου.

Σε μερικές περιπτώσεις, το στρες στην ουσία απαλύνει ή ακόμη εξαφανίζει έστω και για λίγο τον πόνο. Φανταστείτε για λίγο ότι βρίσκεστε σε ένα μη φιλόξενο περιβάλλον που προκαλεί φόβο και ξαφνικά ακούτε ένα περίεργο θόρυβο. Πολύ πιθανό, θα ξεχάσετε πλήρως τον πόνο και θα είστε έτοιμοι να τρέξετε να φύγετε εάν αυτό επιβληθεί από την εξέλιξη της κατάστασης.

Σε άλλες όμως περιπτώσεις, το στρες προκαλεί αντιδράσεις του οργανισμού που δεν εξυπηρετούν οποιοδήποτε χρήσιμο σκοπό αλλά αντίθετα προκαλούν και συντηρούν χρόνιο πόνο.

Η σχέση πόνου και στρες, είναι αντικείμενο πολλών ερευνητικών εργασιών κατά τα τελευταία χρόνια. Έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος στην κατανόηση της σχέσης μεταξύ τους και υπάρχουν ελπίδες ότι αυτό θα οδηγήσει σε νέες θεραπείες κατά του πόνου.

Σύντομο, οξύ στρες και ανακούφιση από τον πόνο

Το σύντομο, οξύ στρες έχει ισχυρές αναλγητικές δράσεις. Ο εγκέφαλος μας όταν αντιληφθεί ότι βρισκόμαστε ενώπιον ενός μεγάλου κινδύνου ή μετά από ένα τραυματισμό, απελευθερώνει μια σειρά από ισχυρούς χημικούς παράγοντες που στόχο έχουν να απαλύνουν γρήγορα τον πόνο.

Η αναλγησία που προκαλείται από το στρες, εξηγεί το γιατί δεν αισθανόμαστε άμεσα τον πόνο μετά από ένα τραυματισμό. Για παράδειγμα ο μηχανισμός αυτός επιτρέπει σε ένα στρατιώτη στον πόλεμο ή κάποιον που τραυματίζεται ενώ καταδιώκεται, να μπορεί να εστιασθεί περισσότερο στην επιβίωση του παρά στον πόνο που βιώνει. Είναι γνωστές οι περιπτώσεις στρατιωτών που τραυματίζονται από εχθρικά πυρά και το αντιλαμβάνονται μόνο μετά το πέρας της μάχης.

Οι αναλγητικές ουσίες, που απελευθερώνονται από τον εγκέφαλο

Οι ουσίες που συνθέτει και απελευθερώνει ο εγκέφαλος κατά τη διάρκεια του στρες, είναι ανάλογες με τις γνωστές μας εθιστικές ουσίες της οικογένειας των οποιοειδών που απαγορεύονται. Οι ουσίες αυτές εκτός από την καταστολή του πόνου, απελευθερώνουν ταυτόχρονα και την ντοπαμίνη που ενεργοποιεί τα νευρικά κυκλώματα στον εγκέφαλο που προκαλούν ευχαρίστηση.

Πρόσφατα οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι επιπρόσθετα το στρες, προκαλεί την απελευθέρωση στον εγκέφαλο ουσιών που προσομοιάζουν με τη μαριχουάνα που αποκαλούνται κανναβινοειδή. Η ουσία που παράγει ο εγκέφαλος μας που είναι ανάλογη με τη μαριχουάνα, είναι ιδιαίτερα ισχυρή στην καταστολή του πόνου. Οι ανακαλύψεις αυτές πιθανόν να οδηγήσουν στη δημιουργία φαρμάκων με ισχυρή αναλγητική δράση χωρίς όμως τις παρενέργειες των γνωστών ναρκωτικών όπως η μαριχουάνα.

Χρόνιο στρες, χρόνιος πόνος

Στο χρόνιο στρες, τα πράγματα εξελίσσονται διαφορετικά. Ο εγκέφαλος ενώ είναι ικανός στο σύντομο οξύ στρες να καταστέλλει τον πόνο, δεν μπορεί να τα καταφέρνει εξίσου καλά στο μακράς διάρκειας, χρόνιο στρες. Δεν είναι σε θέση να απελευθερώνει συνεχώς οποιοειδή και οι δυνατότητες του εξαντλούνται.

Ταυτόχρονα για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, το στρες βλάπτει την ικανότητα του εγκεφάλου να παράγει ντοπαμίνη που όπως έχουμε δει είναι η χημική ουσία που επηρεάζεται από τα οποιοειδή για να ενεργοποιεί τα νευρικά κυκλώματα ευχαρίστησης.

Το χρόνιο στρες λοιπόν, εμποδίζει τις κανονικές δυνατότητες του εγκεφάλου, να μας βοηθά στις δύσκολες στιγμές. Σε αριθμό ανθρώπων, οι αλλαγές αυτές που προκαλεί το χρόνιο στρες, δημιουργούν τις προϋποθέσεις εγκατάστασης χρόνιου πόνου.

Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, οι βλάβες που υφίσταται το σύστημα της ντοπαμίνης λόγω στρες, είναι η αιτία έναρξης της ινομυαλγίας. Πρόκειται για μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από μεγάλη ευαισθησία στον πόνο, με συχνή εκδήλωση ανεξήγητων πόνων σε διάφορα σημεία του σώματος.

Η ινομυαλγία φαίνεται ότι σε πολλούς ασθενείς αλλά όχι σε όλους, σχετίζεται με ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα της κορτιζόνης στον οργανισμό. Η κορτιζόνη είναι από τις βασικές ορμόνες του στρες. Η απουσία ικανοποιητικών συγκεντρώσεων κορτιζόνης, μπορεί να είναι ένδειξη ότι ο οργανισμός δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στο στρες δηλαδή δεν μπορεί ούτε να βοηθά στο βαθμό που θα έπρεπε κατά του πόνου.

Στην ινομυαλγία παρατηρείται πρόβλημα, λόγω απουσίας ορμονών του στρες. Αντίθετα όταν παράγονται με χρόνιο τρόπο υπερβολικά ψηλές ποσότητες ορμονών του στρες, δημιουργούνται συνθήκες που ευνοούν τις καρδιοπάθειες, την ψηλή πίεση, την κατάθλιψη και άλλες παθήσεις.

Στρες, πόνος, πεπτικό σύστημα, ημικρανίες και πονοκέφαλος

Παρά τους μηχανισμούς που διαθέτει ο οργανισμός μας για την καταπολέμηση του πόνου, το ίδιο το στρες μπορεί να είναι η αιτία οδυνηρών παθήσεων. Για παράδειγμα είναι γνωστός ο ρόλος μιας δύσκολης μέρας στη δουλειά με στρες και ένταση που στο τέλος καταλήγει σε ημικρανία ή πονοκέφαλο άλλης μορφής.

Επίσης το στρες, μπορεί να έχει άσχημες επιδράσεις και στο πεπτικό μας σύστημα, στο στομάχι και στα έντερα. Ενώσεις που σχετίζονται με το στρες όπως το CRF, καθιστούν τα έντερα ιδιαίτερα ευαίσθητα στον πόνο.

Ορισμένοι ειδικοί, πιστεύουν ότι η αυξημένη αυτή ευαισθησία, ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (σπαστική κολίτιδα). Οι ασθενείς με την πάθηση αυτή, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο στρες. Είναι πιθανόν και αυτό διερευνάται τώρα, ότι φάρμακα που θα καταστέλλουν τη δράση του CRF, δυνατόν να προσφέρουν αποτελεσματική ανακούφιση από τον πόνο που συνοδεύει το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.

Φόβος, άγχος και πόνος

Είναι γνωστό ότι ο φόβος και το άγχος επιδεινώνουν τον πόνο. Όσο περισσότερο φοβούμαστε, τόσο πιο οδυνηρά βιώνουμε ένα αναμενόμενο πόνο ή ένα πόνο που ήδη υπάρχει.

Στις περιπτώσεις αυτές, οι συναισθηματικές αντιδράσεις του εγκεφάλου, υπερσκελίζουν τους φυσικούς αναλγητικούς μηχανισμούς του ανθρωπίνου σώματος.

Είναι γεγονός ότι έχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε σχετικά με τον πόνο και το στρες. Όμως ήδη ξέρουμε ότι η χαλάρωση είναι για πολλούς ανθρώπους ένας ισχυρός ανακουφιστικός παράγοντας.

Για τη χαλάρωση, τις αλλαγές στον τρόπο σκέψης και προσέγγισης, μπορούν να βοηθούν η συμπεριφορική, γνωσιακή ψυχοθεραπεία και άλλες μορφές συμβουλευτικής θεραπείας που μπορούν να προσφέρονται από έμπειρους, εξειδικευμένους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας.

Για πολλούς ασθενείς με ινομυαλγία, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, ημικρανίες, άλλους πονοκέφαλους ή άλλες μορφές χρόνιου πόνου, οι αλλαγές στον τρόπο σκέψης και προσέγγισης των καθημερινών προβλημάτων της ζωής, είναι σε θέση να μειώνουν το στρες και να προσφέρουν σημαντική ανακούφιση από τον πόνο.