Περίπου 80% των ανθρώπων θα έχουν πόνο στο κάτω μέρος της πλάτης τους σε κάποια στιγμή της ζωής τους (οσφυαλγία).

Η οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης είναι μια πολύ συχνή αιτία που προκαλεί πόνο στο κάτω μέρος της ράχης. Η δισκοπάθεια είναι άλλη κύρια αιτία πόνων στο κάτω μέρος της ράχης που οφείλεται σε πάθηση των μεσοσπονδύλιων δίσκων.

Στην οστεοαρθρίτιδα υπάρχει φθορά του χόνδρου. Ο χόνδρος είναι ο ιστός που καλύπτει τις επιφάνειες στο τέλος των οστών, εκεί που σχηματίζονται οι αρθρώσεις.

Οι κανονικές αρθρώσεις κινούνται εύκολα διότι ο υγιής χόνδρος προστατεύει τα κόκαλα από την τριβή όταν κινούνται το ένα έναντι του άλλου. Στην οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης ο χόνδρος που επικαλύπτει τις σπονδυλικές αρθρώσεις φθείρεται αφήνοντας έτσι τα κόκαλα να τρίβονται χωρίς προστατευτική κάλυψη μεταξύ τους.

Σταδιακά η σπονδυλική στήλη γίνεται δύσκαμπτη και χάνει την ευκαμψία της. Κάποτε τα οστεόφυτα γίνονται αρκετά μεγάλα για να προκαλούν στένωση του καναλιού της σπονδυλικής στήλης διαμέσου του οποίου διέρχεται ο νωτιαίος μυελός (νωτιαίο κανάλι). Επίσης προκαλούν στένωση των πλάγιων ανοιγμάτων διαμέσου των οποίων εξέρχονται τα νωτιαία νεύρα (σπονδυλικά τρήματα), προερχόμενα από το νωτιαίο μυελό και οδεύοντας προς το υπόλοιπο σώμα.

Λόγω της οστεοαρθρίτιδας της σπονδυλικής στήλης και των οστεόφυτων δημιουργείται ερεθισμός ή εγκλωβισμός των νεύρων λόγω σπονδυλικής στένωσης ή στένωσης των σπονδυλικών τρημάτων διαμέσου των οποίων εξέρχονται τα νωτιαία νεύρα.

Η στένωση του νωτιαίου καναλιού ή και των νωτιαίων τρημάτων είναι ξεχωριστές παθήσεις που σχετίζονται με την οστεοαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης αλλά μπορούν να προκληθούν και από άλλες αιτίες.

Είναι σημαντικό να μη γίνεται σύγχυση μεταξύ της οστεοαρθρίτιδας της σπονδυλικής στήλης και της δισκοπάθειας λόγω εκφυλισμού των μεσοσπονδύλιων δίσκων.

Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι προσφέρουν στη σπονδυλική στήλη ελαστικότητα και απορροφούν τους κραδασμούς. Η σταδιακή φθορά τους δημιουργεί τη δισκοπάθεια η οποία είναι μια διαφορετική πάθηση που προκαλεί και αυτή πόνους στην πλάτη.

Η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να προκληθεί μεταξύ άλλων από τους ακόλουθους παράγοντες:

1. Η αύξηση της ηλικίας συνοδεύεται συνήθως από οστεοαρθρίτιδα. Ωστόσο δεν είναι άμεσο αποτέλεσμα της αύξησης της ηλικίας
    
2. Τραυματισμός
    
3. Μόλυνση
    
4. Έντονο μηχανικό στρες της σπονδυλικής στήλης ή επαναλαμβανόμενη εντατική λειτουργία της
    
5. Παχυσαρκία
    
6. Βλάβες των συνδέσμων
    
7. Εγκυμοσύνη
    
8. Ορμονικά προβλήματα
    
9. Ρευματολογικές παθήσεις.

Τα συμπτώματα

Τα συμπτώματα εγκαθίστανται προοδευτικά με αυξανόμενο πόνο και δυσκαμψία. Αρχικά ο πόνος, η οσφυαλγία και η δυσκαμψία εκδηλώνονται μετά από περιόδους αδράνειας. Αργότερα ο πόνος χειροτερεύει λόγω σωματικής δραστηριότητας και παρατεταμένου χρόνου σε καθιστική θέση. 

Διάγνωση

Για να δοθεί η κατάλληλη θεραπεία είναι εξαιρετικά σημαντικό να γίνει η ορθή διάγνωση. Η διάγνωση της αιτίας που ευθύνεται για τον πόνο στην πλάτη απαιτεί όπως ο γιατρός πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό του προβλήματος από τον ασθενή και να κάνει μια προσεκτική κλινική εξέταση.

Μετά είναι δυνατόν να ζητηθούν συμπληρωματικές εξετάσεις όπως αναλύσεις αίματος, ακτινογραφίες, αξονική ή μαγνητική τομογραφία της σπονδυλικής στήλης, ιδιαίτερα της οσφυϊκής της μοίρας εάν οι πόνοι εντοπίζονται στο κάτω μέρος της ράχης.

Θεραπεία

Η ανακούφιση από τον πόνο του ασθενούς αποτελεί ένα πρώτο βασικό σημείο της θεραπείας. Η διατήρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων και η επιβράδυνση της προοδευτικής επιδείνωσης της οστεοαρθρίτιδας είναι επίσης βασικοί στόχοι της αγωγής του ασθενούς.

Το πρόγραμμα αγωγής πρέπει να περιλαμβάνει αναλγητικά φάρμακα και μέτρα προστασίας των σπονδυλικών αρθρώσεων. Είναι επίσης δυνατόν να χρειάζεται η βοήθεια ρευματολόγου γιατρού, φυσιοθεραπευτή, γιατρού εξειδικευμένου στη θεραπεία του πόνου και κάποτε χειρουργού.

Τα ακόλουθα μέτρα βοηθούν στη θεραπεία της οστεοαρθρίτιδας που επηρεάζει την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, δηλαδή του μέρους της σπονδυλικής στήλης που βρίσκεται στο κάτω μέρος της ράχης:

1. Διαπαιδαγώγηση του ασθενούς για να γνωρίζει καλά τα προβλήματα που μπορεί να έχει η ράχη, για τις αιτίες τους και για τους τρόπους αντιμετώπισης τους
    
2. Σωματικές ασκήσεις με χαμηλή ένταση πρόσκρουσης όπως περπάτημα, ποδηλασία, κολύμπι. Οι ασκήσεις αυξάνουν τη δύναμη και την ελαστικότητα των μυών και τους επιτρέπουν έτσι να στηρίζουν καλύτερα τη σπονδυλική στήλη. Για το σκοπό αυτό χρειάζεται ένα πρόγραμμα ασκήσεων που να αυξάνεται σταδιακά
    
3. Ξεκούραση κατά τις περιόδους που υπάρχει ενεργός φλεγμονή
    
4. Ζεστά και κρύα επιθέματα για μείωση της φλεγμονής
    
5. Κατάλληλη στήριξη για τη ράχη (καρέκλα που στηρίζει τη ράχη, στρώμα ικανοποιητικά σκληρό ή σφιχτό)
    
6. Διατήρηση κανονικού βάρους σώματος ανάλογα με το ύψος του ασθενούς, δηλαδή αποφυγή παχυσαρκίας και υπερβολικού βάρους σώματος
    
7. Συμπληρωματικές θεραπείες όπως μασάζ και βελονισμός
    
8. Αναλγητικά φάρμακα όπως ασπιρίνη, ακεταμινοφαίνη, παρακεταμόλη και άλλα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, τοπικές κρέμες και οποιοειδή (κωδεΐνη)
    
9. Ενέσεις στον επισκληρίδιο χώρο, ο στενός χώρος που υπάρχει μεταξύ των μεμβρανών που καλύπτουν το νωτιαίο μυελό (σκληρά μήνιγγα) και το τοίχωμα των νωτιαίου σωλήνα, στις σπονδυλικές αρθρώσεις ή μπλοκάρισμα ειδικών νωτιαίων νεύρων
    
10. Χειρουργική θεραπεία όπως σπονδυλοδεσία, ευθυγράμμιση σπονδύλων ή εμφύτευμα δίσκου (τεχνητός δίσκος).