Η ελκώδης κολίτιδα είναι ασθένεια που προκαλεί φλεγμονή και έλκη στην εσωτερική επιφάνεια, στη βλεννογόνο του παχέος εντέρου.

Η φλεγμονή καταστρέφει κύτταρα της βλεννογόνου με αποτέλεσμα να υπάρχει αιμορραγία, πύο και σχηματισμός ελκών. Ταυτόχρονα η φλεγμονή προκαλεί συχνότερη κένωση του παχέος εντέρου που οδηγεί έτσι σε διάρροια.

Στις περιπτώσεις που η φλεγμονή εστιάζεται στο κατώτερο μέρος του παχέος εντέρου και στο ορθό, η νόσος αποκαλείται ελκώδης πρωκτίτιδα. Εάν επηρεάζεται όλο το παχύ έντερο, τότε για την πάθηση χρησιμοποιείται ο όρος πανκολίτιδα.

Η ελκώδης κολίτιδα εντάσσεται στην κατηγορία των φλεγμονωδών παθήσεων που επηρεάζουν το λεπτό και παχύ έντερο. Η διάγνωση της ελκώδους κολίτιδας μπορεί να είναι δύσκολη διότι τα συμπτώματα της, μοιάζουν πολύ με άλλες παθήσεις του εντέρου και ιδιαίτερα με τη νόσο του Crohn.

Η νόσος του Crohn είναι φλεγμονώδης πάθηση του εντέρου που προσβάλει βαθύτερα στρώματα του οργάνου. Επίσης εντοπίζεται και σε άλλες περιοχές του πεπτικού σωλήνα όπως το λεπτό έντερο, το στομάχι, τον οισοφάγο και το στόμα.

Η ελκώδης κολίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί για πρώτη φορά σε οποιαδήποτε ηλικία. Συνήθως αρχίζει στις ηλικίες μεταξύ 15 και 30 ετών. Σπανιότερα, μπορεί η έναρξη της να παρατηρηθεί μεταξύ 50 και 70 ετών.

Επηρεάζει εξίσου άνδρες και γυναίκες. Στην νόσο παρατηρείται ρόλος του οικογενειακού ιστορικού ή προδιάθεσης. Περίπου 20% των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Στις περιπτώσεις αυτές, το ιστορικό δείχνει ότι ένα μέλος της οικογένειας τους ή ένας συγγενής τους, παρουσιάζει ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn. Επίσης η συχνότητα της ελκώδους κολίτιδας, είναι μεγαλύτερη μεταξύ των λευκών και Εβραίων.

Τα κυριότερα συμπτώματα της νόσου είναι:

1. Πόνος στην κοιλιά
2. Διάρροια με παρουσία αίματος
3. Αναιμία
4. Κούραση
5. Απώλεια βάρους
6. Ανορεξία
7. Απώλεια αίματος από τον πρωκτό
8. Απώλεια υγρών του σώματος και θρεπτικών ουσιών
9. Δερματικές αλλοιώσεις
10. Πόνοι στις αρθρώσεις
11. Στα παιδιά μπορεί να παρουσιαστεί πρόβλημα με ανεπαρκή ανάπτυξη τους.

Θα συγκρατήσουμε ότι τα συχνότερα συμπτώματα είναι ο πόνος στην κοιλιά και η διάρροια με αίμα.

Στο 50% των ασθενών τα συμπτώματα και σημεία είναι ήπιας μορφής. Άλλοι υποφέρουν από συχνούς πυρετούς, αιματηρές διάρροιες, αναγούλες και σοβαρούς κοιλιακούς πόνους.

Η ελκώδης κολίτιδα μπορεί επίσης να προκαλεί προβλήματα σε άλλα συστήματα εκτός από το πεπτικό σύστημα όπως αρθρίτιδα, φλεγμονή στα μάτια, ηπατικές διαταραχές και οστεοπόρωση. Ο λόγος για τον οποίο δημιουργούνται προβλήματα έξω από το πεπτικό σύστημα, δεν είναι γνωστός. Μια πιθανότητα είναι ότι η φλεγμονή εξαιτίας ανωμαλιών στο ανοσολογικό σύστημα, επηρεάζει διάφορα όργανα και όχι μόνο το έντερο. Μερικά από τα εν λόγω προβλήματα υποχωρούν όταν η κολίτιδα τυγχάνει θεραπείας.

Όσον αφορά στην αιτιολογία της ελκώδους κολίτιδας, υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Στους ασθενείς με τη νόσο παρατηρούνται ανωμαλίες του ανοσολογικού συστήματος του οργανισμού. Είναι πιθανό ότι το ανοσολογικό σύστημα που ευθύνεται για τους μηχανισμούς άμυνας, αντιδρά ανώμαλα στα βακτηρίδια του πεπτικού σωλήνα δημιουργώντας έτσι την παθολογική φλεγμονή.  Όμως ακόμη δεν έχει γίνει κατανοητό κατά πόσο οι εν λόγω ανωμαλίες είναι η αιτία ή το αποτέλεσμα της κολίτιδας. 

Η ελκώδης κολίτιδα δεν προκαλείται από το συναισθηματικό στρες ή από την ευαισθησία σε ορισμένα τρόφιμα, φαγητά ή άλλα διατροφικά προϊόντα. Όμως, όλα αυτά είναι σε θέση σε ορισμένους ασθενείς να προκαλέσουν έναρξη των συμπτωμάτων. Επίσης το στρες που βιώνουν οι ασθενείς με την πάθηση, είναι σε θέση να επιδεινώνει τα συμπτώματα.