Πόσο καλά γνωρίζετε τον εαυτό σας; Το ερώτημα αυτό έχει καίρια σημασία για πολλούς τομείς της καθημερινής μας ζωής. Στην πραγματικότητα, ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα στη ζωή, είναι να γνωρίζει κάποιος καλά τον εαυτό του.

Δυστυχώς οι άνθρωποι πολύ συχνά έχουν λανθασμένη αντίληψη σχετικά με τις ικανότητες και τον χαρακτήρα τους. Η λανθασμένη αυτή αξιολόγηση είναι ουσιαστική και γίνεται με συστηματικό τρόπο.

Είναι πολύ δύσκολο για τους ανθρώπους να έχουν μια ορθή αντίληψη των πραγματικών τους ικανοτήτων και της συμπεριφοράς τους. Συνήθως η αντίληψη που έχουν για τη συμπεριφορά, την απόδοση και τις δυνατότητες τους, έχει λίγη ή μέτρια σχέση με την πραγματικότητα. Παράλληλα συχνά καταλήγουν σε συμπεράσματα ή αποφάσεις με υπερβολική σιγουριά. 

Επιπρόσθετα, οι άνθρωποι έχουν τάση να υπερεκτιμούν τις δικές τους δυνατότητες. Αντίθετα οι εκτιμήσεις των άλλων αποδεικνύονται συχνότερα ορθότερες παρά ότι οι δικές τους.

Επιπτώσεις της υπερεκτίμησης στην υγεία

Οι λανθασμένες αυτές εκτιμήσεις των ανθρώπων μπορούν να έχουν επικίνδυνες επιπτώσεις στην υγεία τους. Συχνά υποτιμούν τον κίνδυνο που διατρέχουν για να προσβληθούν από ψηλή πίεση, καρκίνο ή ακόμη από τροφική δηλητηρίαση.

Ο λόγος για αυτό είναι διότι θεωρούν ότι είναι διαφορετικοί από το μέσο όρο των άλλων. Θεωρώντας ότι οι ίδιοι δεν διατρέχουν τους ίδιους κινδύνους διότι βρίσκονται σε άλλο επίπεδο, αμελούν να λαμβάνουν τα μέτρα εκείνα που θα τους προστατεύουν από πολλούς κινδύνους που καραδοκούν για την υγεία τους.

Από την άλλη μεριά, πρέπει να προσθέσουμε ότι και πολλοί γιατροί, ως άνθρωποι που είναι και αυτοί, κάνουν ανάλογα λάθη εκτίμησης. Για παράδειγμα υπερεκτιμούν τις ικανότητες να αντιμετωπίζουν παθολογικά προβλήματα που βρίσκονται εκτός της σφαίρας της εξειδίκευσης τους.

Κίνδυνοι της υπερεκτίμησης των δυνατοτήτων στην εργασία

Στον επαγγελματικό τομέα, υπάρχουν πολλά παραδείγματα που η υπερβολική εμπιστοσύνη των ανθρώπων στις ικανότητες τους ή η ελλιπής αυτογνωσία, οδηγούν σε προβλήματα ή σε καταστροφικά αποτελέσματα.

Πολύ συχνά οι υπάλληλοι, υποεκτιμούν το χρόνο που χρειάζονται για να συμπληρώσουν μια εργασία. Ακόμη και διευθυντές ή επιχειρηματίες μπορεί λόγω υπερβολικής αυτοπεποίθησης να κάνουν σοβαρά λάθη που κάποτε είναι και καταστροφικά για τις επιχειρήσεις ή το μέλλον τους.

Συνήθως η υπερβολική αυτοπεποίθηση που οδηγεί σε σοβαρά λάθη συναντάται όταν επαγγελματίες ή επιχειρηματίες προχωρούν σε νέους τομείς στους οποίους δεν έχουν αρκετή εμπειρία ή τεχνογνωσία.

Η υπερβολική αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση στην εκπαίδευση

Σε όλα τα επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος, συναντάται το φαινόμενο της λανθασμένης αυτογνωσίας. Μαθητές, φοιτητές και κάθε μορφής εκπαιδευόμενοι, έχουν μια έντονη τάση στο να υπερεκτιμούν τις ικανότητες τους σε νέες δεξιότητες που προσπαθούν να αποκτήσουν.

Στο εκπαιδευτικό σύστημα, συνήθως οι δάσκαλοι, οι εκπαιδευτές και οι συμφοιτητές, είναι σε καλύτερη θέση να αξιολογούν ή να προβλέπουν με ακρίβεια την απόδοση κάποιου σε δοκιμασίες.

Ψευδαίσθηση: Ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό

Είναι γεγονός ότι η ψευδαίσθηση ως ένα σημείο, αποτελεί μέρος της ανθρώπινης φύσης. Φυσικά κάποιος δεν είναι πλήρως υπεύθυνος για την απουσία της αυτογνωσίας.

Ας μην ξεχνούμε ότι υπάρχουν κοινωνικοί και θεσμικοί φραγμοί που δεν επιτρέπουν την άσκηση ειλικρινούς κριτικής προς κάποιον στο βαθμό που αυτό θα έπρεπε. Στο επαγγελματικό περιβάλλον για παράδειγμα, υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται ή δεν τολμούν να κάνουν μια καλόπιστη κριτική προς ένα συνάδελφο τους.

Η καλόπιστη κριτική θα άνοιγε στην αυτογνωσία νέες διόδους που θα επέτρεπε ορθότερη και καλύτερη αυτοεκτίμηση.

Ακόμη ένα πρόβλημα στην αυτογνωσία και αυτοαξιολόγηση, είναι συχνά το γεγονός της απουσίας ανάλογων προτύπων για σκοπούς σύγκρισης. Όταν αυτό που προσπαθεί κάποιος να πετύχει δεν είναι καλά καθορισμένο, τότε ο στόχος της αυτογνωσίας είναι δυσκολότερο να επιτευχθεί.  

Συμπερασματικά βλέπουμε λοιπόν ότι αυτό που σύστηναν οι αρχαίοι μας πρόγονοι, το "γνώθι σεαυτόν", δεν είναι μόνο αναγκαίο για την ευτυχία και επιτυχία στη ζωή αλλά είναι παράλληλα εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί.

Όμως η προσπάθεια για το "γνώθι σεαυτόν" πρέπει να είναι συνεχής διότι έτσι η ορθή αξιολόγηση και εκτίμηση των ικανοτήτων μας μπορεί να μας προσφέρει πολλά στην επαγγελματική ζωή, στην εκπαίδευση και στην υγεία μας.