Το στρες επηρεάζει πολλά συστήματα του οργανισμού. Οι επιμέρους επιδράσεις του δεν είναι ακόμη καλά γνωστές.
Οι συνέπειες του έντονου στρες στη φαιά ουσία του εγκεφάλου ανησυχούν τους ερευνητές.
Σε ασθενείς με μετατραυματικό σύνδρομο στρες, έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχουν περιοχές του εγκεφάλου που παρουσιάζουν μείωση του όγκου τους.
Οι λόγοι για τους οποίους υπάρχουν περιοχές του εγκεφάλου με μειωμένο όγκο στους ασθενείς με μετατραυματικό σύνδρομο στρες, δεν είναι γνωστοί και αποτελούν επίμαχο θέμα μεταξύ των επιστημόνων. Συγκεκριμένα δεν είναι γνωστό εάν η μείωση των περιοχών αυτών του εγκεφάλου υπήρχαν πριν από το τραυματικό στρες που δημιούργησε το σύνδρομο ή εάν το χρόνιο και έντονο στρες προκάλεσε τη μείωση των εγκεφαλικών περιοχών.
Με λίγα λόγια, είναι πολύ ενδιαφέρον να απαντηθεί επιστημονικά και τεκμηριωμένα εάν το έντονο και χρόνιο στρες μπορεί να προκαλεί ατροφία της φαιάς ουσίας σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το συναισθηματικό τομέα.
Για να απαντήσουν στο ερώτημα, γιατροί από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ιαπωνία μελέτησαν τις περιπτώσεις βετεράνων πολέμου. Οι συμμετέχοντες σε πολέμους και στρατιωτικές μάχες υποβάλλονται σε ακραίες καταστάσεις στρες. Πολλοί από τους βετεράνους παρουσιάζουν στη συνέχεια μία ψυχιατρική κατάσταση που ονομάζεται μετατραυματικό σύνδρομο στρες.
Το μετατραυματικό σύνδρομο στρες σχετίζεται με αριθμό ανωμαλιών στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Θα μπορούσε θεωρητικά οι εν λόγω ανωμαλίες να προκλήθηκαν από τα ψυχικά τραυματικά γεγονότα στα οποία υποβλήθηκε ο ασθενής.
Ωστόσο είναι επίσης πιθανό οι ανωμαλίες να προϋπήρχαν και ως παράγοντες κινδύνου να αύξαναν τις πιθανότητες προσβολής του ασθενούς από το σύνδρομο όταν συνέβηκαν τα έντονα στρεσσογόνα γεγονότα.
Οι γιατροί μέτρησαν στους εγκεφάλους βετεράνων του πολέμου του Βιετνάμ την πυκνότητα της φαιάς ουσίας. Μερικοί από τους βετεράνους έπασχαν από μετατραυματικό σύνδρομο στρες ενώ άλλοι όχι.
Όλοι οι βετεράνοι που μελετήθηκαν είχαν δίδυμο αδελφό που ήταν γενετικά πανομοιότυπος (μονοζυγωτικοί δίδυμοι, ταυτόσημοι δίδυμοι). Όλοι οι δίδυμοι αδελφοί των βετεράνων δεν είχαν συμμετάσχει σε πόλεμο.
Οι εγκέφαλοι των βετεράνων εξετάσθηκαν με τη βοήθεια μαγνητικής τομογραφίας (MRI). Οι λεπτομερείς εικόνες, μεγάλης ακρίβειας που προέκυψαν από την απεικονιστική αυτή μέθοδο επέτρεψαν στους ερευνητές να συγκρίνουν συγκεκριμένες περιοχές των εγκεφάλων των βετεράνων και των δίδυμων αδελφών τους.
Τα ευρήματα διαφωτίζουν για το ρόλο του έντονου στρες λόγω πολέμου στον εγκέφαλο:
- Στους βετεράνους του πολέμου με μετατραυματικό σύνδρομο στρες, η πυκνότητα της φαιάς ουσίας στην περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για τη συναισθηματική λειτουργία (anterior cingulate cortex, αύλακας προσαγωγείου, κογχομετωπιαίος φλοιός) ήταν μειωμένη
- Στους δίδυμους αδελφούς των βετεράνων με το σύνδρομο, δεν παρατηρήθηκαν ανάλογες ανωμαλίες
- Στους βετεράνους χωρίς το σύνδρομο δεν παρατηρήθηκαν μειώσεις της φαιάς ουσίας στον εγκέφαλο.
Το συμπέρασμα των ερευνητών είναι ότι το ψυχολογικό στρες που προκύπτει όταν κάποιος βιώνει ένα γεγονός που τον τραυματίζει συναισθηματικά πάρα πολύ, είναι δυνατόν να προκαλεί βλάβες στην περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για τη συναισθηματική λειτουργία. Στη συνέχεια μπορεί να υπάρχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του ασθενούς.
Επισημαίνεται ότι υπάρχουν πειστικά ερευνητικά δεδομένα σε πειραματόζωα, που δείχνουν ότι το στρες μπορεί να προκαλεί εγκεφαλική ατροφία ή ακόμη θάνατο νευρώνων σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Είναι επίσης γνωστό ότι το μέγεθος ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου εξαρτάται από κληρονομικούς παράγοντες. Η μείωση εγκεφαλικών δομών στην περιοχή του ιπποκάμπου (συμμετέχει στις συναισθηματικές λειτουργίες) που πιθανόν να ευθύνεται για μειωμένες λειτουργικές ικανότητες, μπορεί να αυξάνει τις αντιδράσεις στρες και να μειώνει τις δυνατότητες προσαρμοστικότητας.
Συνοπτικά θα συγκρατήσουμε ότι η μείωση του μεγέθους των εγκεφαλικών δομών από φαιά ουσία στον εγκέφαλο βετεράνων με μετατραυματικό σύνδρομο στρες, φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα έντονης έκθεσης σε στεσσογόνες καταστάσεις παρά μια συνέπεια κληρονομικής προδιάθεσης.
