Η κακοποίηση, κακομεταχείριση και εκμετάλλευση ηλικιωμένων είναι ένα έγκλημα που μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε. Είναι σημαντικό όλοι να γνωρίζουμε τα βασικά σημεία σχετικά με το σοβαρό αυτό ζήτημα.

Η προστασία των ευάλωτων ηλικιωμένων ανθρώπων από την κακοποίηση κάθε μορφής πρέπει να εντάσσεται στις προτεραιότητες μιας κοινωνίας. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με μακροχρόνιες, συνεχείς προσπάθειες διαφώτισης, συλλογικής προσπάθειας, κοινών προσπαθειών και αλληλεγγύης.

Η κακοποίηση, κακομεταχείριση ή εκμετάλλευση ηλικιωμένου περιλαμβάνουν οποιαδήποτε ενσυνείδητη, σκόπιμη ή αμελή ενέργεια που προκαλεί βλάβη ή σοβαρό κίνδυνο πρόκλησης βλάβης σε ένα ηλικιωμένο άτομο στο σωματικό, ψυχικό, συναισθηματικό ή οικονομικό τομέα.

Η κακοποίηση ηλικιωμένων περιλαμβάνει ευρύ φάσμα κακόβουλων ενεργειών:

1. Σωματική κακοποίηση: Χρήση βίας για σκοπούς απειλής ή πρόκλησης πόνου, τραύματος ενός ευάλωτου ηλικιωμένου ατόμου
    
2. Συναισθηματική βία: Λεκτικές επιθέσεις, απειλές, απόρριψη, απομόνωση ή υποτιμητική συμπεριφορά που προκαλούν ή θα μπορούσαν να προκαλέσουν ψυχικό πόνο, αγωνία ή καταπόνηση σε ένα ηλικιωμένο
    
3. Σεξουαλική κακοποίηση: Σεξουαλική επαφή που επιβάλλεται με βία, παραπλανητικά, κατόπιν απειλής ή με διαφορετικό τρόπο εξαναγκασμού σε άλλο άτομο περιλαμβανομένου και οποιουδήποτε ατόμου που δεν είναι σε θέση να δώσει τη συγκατάθεση του
    
4. Εκμετάλλευση: Κλοπή, απάτη, κατάχρηση ή αμέλεια από υπεύθυνο άτομο και ανάρμοστη χρήση επιρροής για επίτευξη ελέγχου επί των χρημάτων ή της περιουσίας ηλικιωμένου ατόμου
    
5. Αμέλεια: Η αποτυχία ή η άρνηση ατόμου που έχει την ευθύνη της φροντίδας ευάλωτου ηλικιωμένου για να του παρέχει ασφάλεια και εκπλήρωση των σωματικών και αισθηματικών του αναγκών
    
6. Εγκατάλειψη: Η εγκατάλειψη ευπαθούς, αδύναμου και ευάλωτου ηλικιωμένου από οποιονδήποτε έχει το καθήκον φροντίδας του
    
7. Ανεπάρκεια κατανόησης: Η αδυναμία αντίληψης από κάποιον που φροντίζει ένα ηλικιωμένο ότι οι συνέπειες των δικών του ενεργειών ή της απραξίας του, οδηγούν ή δυνατόν να οδηγήσουν σε βλάβες ή σε διακινδύνευση του         

Ποιοι είναι οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο για κακοποίηση ηλικιωμένων;

1. Οι ηλικιωμένοι που έχουν προβλήματα μνήμης ή που παρουσιάζουν κάποια μορφή άνοιας ή που σωματικά εξαρτώνται από άλλους κινδυνεύουν πιο πολύ να είναι θύματα κακομεταχείρισης ή κακοποίησης
    
2. Οι ηλικιωμένοι με κατάθλιψη ή που είναι μόνοι ή που δεν έχουν κοινωνική στήριξη κινδυνεύουν επίσης περισσότερο
    
3. Τα άτομα που φροντίζουν ηλικιωμένους που είναι υπερβολικά στρεσαρισμένα λόγω του ότι δεν αντεπεξέρχονται στο βάρος των ευθυνών για τη φροντίδα παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν συμπεριφορές κακοποίησης
    
4. Άτομα που φροντίζουν ηλικιωμένο από τον οποίο έχουν υψηλού βαθμού συναισθηματική ή οικονομική εξάρτηση
    
5. Άτομα που φροντίζουν ηλικιωμένους με ιστορικό χρήσης ή κατάχρησης ουσιών ή κακομεταχείρισης άλλων

Δυστυχώς αυτοί οι οποίοι κακοποιούν, κακομεταχειρίζονται ή εκμεταλλεύονται ηλικιωμένους δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν. Επιπρόσθετα τα θύματα τους μπορεί σωματικά ή πνευματικά να μην είναι ικανά ή να είναι απομονωμένα ή να φοβούνται ή να ντρέπονται να αναφέρουν αυτά τα οποία υφίστανται.

Όσο απίστευτο και εάν φαίνεται, σε πολλές περιπτώσεις αυτοί που κακοποιούν ηλικιωμένους είναι μέλη της οικογένειας τους. Συχνά πρόκειται για ένα παιδί τους που είναι ενήλικας ή μπορεί να είναι ο ή η σύζυγος. Επίσης διάφοροι βαθμοί κακομεταχείρισης μπορεί να γίνονται σε οποιασδήποτε μορφής κέντρου που αναλαμβάνει τη φροντίδα ή την περίθαλψη ηλικιωμένων.

Χρειάζεται εγρήγορση για την ανίχνευση κακομεταχείρισης και οποιασδήποτε μορφής βίας σε ηλικιωμένο. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης, η προσεκτική εξέταση και ανάλυση των γεγονότων μπορεί να οδηγήσει στην αναγνώριση του ατόμου ή των ατόμων που ευθύνονται και τα οποία δυνατόν να προέρχονται από ευρύ φάσμα καταστάσεων σχετικών με τον ηλικιωμένο.  

Τα σημεία που δείχνουν ότι υπάρχει κακοποίηση, κακομεταχείριση ή εκμετάλλευση ηλικιωμένου είναι πολλά και μπορεί να εντάσσονται σε διάφορες μορφές κακοποίησης, του σωματικού, σεξουαλικού, συναισθηματικού ή οικονομικού τομέα.

Η παρατήρηση ορισμένων καταστάσεων δυνατόν να δημιουργεί υποψίες. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:

1. Η ύπαρξη στο σώμα του ηλικιωμένου σημείων κτυπημάτων, τραυματισμών, ορισμένων μορφών εγκαύματος, φουσκάλες ή βλάβες δέρματος από κάψιμο τσιγάρου. Επίσης όταν οι εξηγήσεις για τραύματα ή άλλη σωματική καταπόνηση του ηλικιωμένου που αναγνωρίζονται δεν ταιριάζουν ή δεν συνάδουν με τις εξηγήσεις που δίνονται για το τι τα προκάλεσε
    
2. Η απρόσμενη, ασυνήθιστη απόσυρση του ηλικιωμένου από τις συνήθεις του δραστηριότητες, αλλαγές στο επίπεδο εγρήγορσης του, ή άλλες μορφές ασυνήθιστης συμπεριφοράς μπορεί να σχετίζονται με συναισθηματική κακομεταχείριση ή παραμέληση
    
3. Μώλωπες γύρω από τους μαστούς ή στη γεννητική περιοχή και ύπαρξη ανεξήγητων σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νόσων που δυνατόν να είναι το αποτέλεσμα άσκησης σεξουαλικής βίας σε ηλικιωμένο
    
4. Ξαφνικές αλλαγές στα οικονομικά, στους λογαριασμούς, αλλαγές σε διαθήκες ή σε διαχειρίσεις κεφαλαίων, ασυνήθιστες αποσύρσεις χρημάτων από τραπεζικούς λογαριασμούς, έκδοση επιταγών που γίνονται ως δάνεια ή δώρα και απώλεια περιουσίας δυνατόν να σχετίζονται με εκμετάλλευση ηλικιωμένου
    
5. Τα έλκη στο σώμα λόγω κατάκλισης που αφήνονται παραμελημένα χωρίς την κατάλληλη φροντίδα, η μη παροχή της δέουσας ιατρικής ή οδοντιατρικής περίθαλψης, ο ακάθαρτος ρουχισμός, η κακή ατομική υγιεινή, η απουσία φροντίδας των μαλλιών ή των νυχιών που αφήνονται να μεγαλώνουν υπερβολικά, η ασυνήθιστη και ανεξήγητη απώλεια βάρους μπορεί να είναι δείκτες που έχουν σχέση με διάφορες μορφές παραμέλησης, εγκατάλειψης ή κακομεταχείρισης ηλικιωμένου

Χρειάζεται προσεκτική παρατήρηση και παρακολούθηση του ηλικιωμένου σε περίπτωση υποψίας για να διαφανεί ότι ύποπτες καταστάσεις ή αλλοιώσεις που παρατηρούνται στο σώμα, στη συμπεριφορά και στη διαβίωση του ηλικιωμένου μπορεί να είναι το αποτέλεσμα κάποιας μορφής κακοποίησης.

Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο χρειάζεται όχι μόνο κάποιος να ακούσει αυτούς που ευθύνονται για τη φροντίδα του ηλικιωμένου και τον ίδιο τον ηλικιωμένο που πιθανόν να είναι το θύμα αλλά επιπλέον να αναζητείται βοήθεια από την οικογένεια και αρμόδιους σύμβουλους ή αρχές.