Ο εγκέφαλός μας προστατεύεται από την πολυετή μόρφωση. Τα πολλά χρόνια μόρφωσης, το ψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και η συνεχής μάθηση δεν βοηθούν μόνο στην κοινωνική και οικονομική ανέλιξη του ατόμου, αλλά συμβάλλουν και στη διατήρηση της μνήμης σε προχωρημένη ηλικία.
Η πνευματική διαύγεια και οι δυνατότητες της μνήμης εξασθενούν με την αύξηση της ηλικίας. Όμως πολλά ερευνητικά δεδομένα τεκμηριώνουν, ότι η συνεχής άσκηση του μυαλού, προστατεύει από τη φθοροποιό επίδραση του χρόνου.
Θα μπορούσαμε εύκολα να παραλληλίσουμε τη σωματική άσκηση με την πνευματική άσκηση. Όπως η σωματική άσκηση δια βίου προστατεύει τους μυς, το κυκλοφορικό σύστημα και την καρδία έτσι και η συνεχής πνευματική άσκηση προστατεύει τις νοητικές δεξιότητες, τις γνωστικές δυνατότητες και τη μνήμη.
Παρά το γεγονός, ότι τα πιο πάνω συμπεράσματα προέκυψαν από σειρά ερευνών, εντούτοις ο μηχανισμός με τον οποίο αυτό επιτυγχάνεται δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί.
Η κατανόηση του εν λόγω μηχανισμού είναι σημαντικός. Θα μπορούσε να επιτρέπει θεραπευτικές παρεμβάσεις για αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων όπως είναι η νόσος του Αλτσχάιμερ, η γεροντική άνοια και διάφορες μορφές πνευματικής καθυστέρησης.
Επίσης, θεωρητικά τουλάχιστο, θα επέτρεπε τη λήψη μέτρων για βελτίωση ή ενίσχυση της μνήμης πέραν εκείνου που σήμερα θεωρούμε κανονικό, σε επαγγελματίες ή άλλες καταστάσεις, όπου αυτό θα κρινόταν απαραίτητο.
Με αυτό το σκεπτικό, ερευνητές από το πανεπιστήμιο του Τορόντο, προσπάθησαν να βρουν τι συμβαίνει με τη μνήμη στον εγκέφαλο νέων και ηλικιωμένων, ανάλογα με τα χρόνια εκπαίδευσης τους.
Για να μπορέσουν να δουν τι συμβαίνει στον εγκέφαλο εθελοντών, χρησιμοποίησαν τη λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI, functional MRI). Η εξέταση αυτή δεν επιτρέπει μόνο την απεικόνιση των δομών του εγκεφάλου όπως η κλασσική μαγνητική τομογραφία. Δείχνει ταυτόχρονα ποιες δομές του εγκεφάλου δραστηριοποιούνται σε διαφορετικές καταστάσεις.
Για να εξετάσουν λοιπόν τη σχέση ετών μόρφωσης και μνήμης, υπέβαλαν 14 νέους ηλικίας από 18 έως 30 ετών και 19 ηλικιωμένους άνω των 65 ετών, σε ειδικά τεστ μνήμης. Όταν οι εθελοντές, νέοι και ηλικιωμένοι, έκαναν τα τεστ μνήμης, η δραστηριότητα του εγκεφάλου τους, καταγραφόταν από λειτουργική μαγνητική τομογραφία.
Στη συνέχεια, οι Καναδοί επιστήμονες συσχέτισαν τις δυνατότητες μνήμης, με τα χρόνια μόρφωσης και τις δομές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνταν κατά τα τεστ μνήμης.
Τα αποτελέσματα έδειξαν μια σημαντική διαφορά μεταξύ νέων και ηλικιωμένων.
Στους νέους με ψηλό επίπεδο μόρφωσης, η ενεργοποίηση του εγκεφάλου παρατηρούταν κυρίως στους μέσους κροταφικούς λοβούς. Αντίθετα στους ηλικιωμένους, η ενεργοποίηση ήταν κυρίως τους μετωπιαίους λοβούς.
Το γεγονός αυτό δείχνει σύμφωνα με τους ερευνητές ότι οι ηλικιωμένοι που έχουν πολλά χρόνια μόρφωσης αναπτύσσουν νέα εναλλακτικά δίκτυα, εκτός από αυτά που βρίσκονται στους κροταφικούς λοβούς που χρησιμοποιούν όταν είναι νέοι. Τα νέα δίκτυα μνήμης και γνωστικών ικανοτήτων αναπτύσσονται στους μετωπιαίους λοβούς.
Έτσι οι ηλικιωμένοι με πολυετή μόρφωση, δημιουργούν και χρησιμοποιούν αποθέματα εγκεφαλικών κυκλωμάτων, που τους βοηθούν να διατηρούν στα βαθιά γεράματα τη μνήμη και τις πνευματικές, γνωστικές ικανότητες τους.
Εμείς πιστεύουμε ότι εκτός από τα πολλά χρόνια μόρφωσης, η δια βίου μάθηση διατηρεί, αναπτύσσει και καλλιεργεί τις εγκεφαλικές δομές που είναι υπεύθυνες για τη μνήμη και την πνευματική διαύγεια.
Με λίγα λόγια, όπως η σωματική άσκηση στους αθλητές αναπτύσσει τις μυϊκές ίνες, έτσι και η συνεχής μάθηση βελτιώνει τους νευρώνες του εγκεφάλου, αναπτύσσει νέες οδούς επικοινωνίας μεταξύ τους για καλύτερη πνευματική επάρκεια.
Κατά τη γνώμη μας το μήνυμα προς όλους είναι ξεκάθαρο: Εάν θέλετε να αυξήσετε τις πιθανότητες σας να διατηρείτε μέχρι τα βαθιά γεράματα τη μνήμη και τη πνευματική σας διαύγεια, συνεχίζετε να μορφώνεστε συνεχώς, μαθαίνετε καινούργια πράγματα και ασκείτε το μυαλό σας.
