Σας έτυχε ποτέ να πάρετε μια πολύ γρήγορη απόφαση, χωρίς να σκεφτείτε πολύ ή σχεδόν καθόλου;

Κάπου μια στιγμιαία δύναμη, ένα ένστικτο, ένα ισχυρό προαίσθημα ή η διαίσθηση, σας οδηγούν να αγαπήσετε ένα καινούργιο σπίτι που μόλις έχετε επισκεφτεί ή να αποφασίσετε εάν σας αρέσει ή όχι ένας άνθρωπος που μόλις συναντήσατε ή ακόμη να πάρετε μια απόφαση σε κρίσιμη στιγμή που σας σώζει τη ζωή.

Η διαίσθηση είναι το σύνολο των μηχανισμών στον εγκέφαλο που μας κάνουν να αποφασίζουμε γρήγορα, χωρίς να συνειδητοποιούμε πολύ καλά το γιατί το κάνουμε.

Μέχρι σήμερα, η διαίσθηση δεν θεωρείτο ότι ήταν ένας συγκριμένος ψυχολογικός μηχανισμός που μας οδηγεί στο να παίρνουμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο, γρήγορες αποφάσεις. Αντίθετα, θεωρείτο ότι οι αναφορές για ισχυρά προαισθήματα, δεν ανήκαν στο πεδίο της τεκμηριωμένης επιστήμης αλλά περισσότερο ήταν στο περιθώριο, περιστασιακά και χωρίς πραγματική αξία.

Τώρα χάρις σε έρευνες επιστημόνων από το πανεπιστήμιο του Leeds, η διαίσθηση έχει γίνει καλύτερα κατανοητή και θεωρείται ως ένας συγκεκριμένος ψυχολογικός μηχανισμός. Δεν είναι μια τυχαία αντίδραση αλλά αποτέλεσμα μιας ταχείας αντίδρασης του εγκεφάλου σε διάφορες ιδιαίτερες καταστάσεις.

Η διαίσθηση σύμφωνα με τους Βρετανούς ερευνητές, είναι το αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος αποθηκεύει, επεξεργάζεται και ανακαλεί πληροφόρηση στο επίπεδο του υποσυνειδήτου μας. Όσο καλύτερα θα μπορέσουμε να καταλάβουμε το ψυχολογικό αυτό φαινόμενο τόσο πιο καλά θα είμαστε σε θέση να χρησιμοποιούμε τις δυνατότητες που μας προσφέρει. 

Υπάρχουν πολλά καταγεγραμμένα παραδείγματα στα οποία η διαίσθηση κάποιων ανθρώπων πρόλαβε καταστροφές. Υπάρχουν επίσης αναφορές γιατρών που χάρις στη διαίσθηση τους, κατάφεραν να πετύχουν ανέλπιστες ανακάμψεις ή ανανήψεις ασθενών.

Οι ερευνητές για να εξετάσουν καλύτερα τους ψυχολογικούς μηχανισμούς της διαίσθησης, μελέτησαν ένα ευρύ φάσμα από βιβλιογραφικές αναφορές και έρευνες σχετικά με το φαινόμενο. Κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η διαίσθηση προκύπτει από την ανάλυση των περασμένων μας εμπειριών που κάνει ο εγκέφαλος και την οποία αντιπαραθέτει με αυτά που αντιλαμβάνεται στο άμεσο εξωτερικό μας περιβάλλον.

Με βάση την αντιπαράθεση αυτή στον εγκέφαλο, βγάζουμε στα γρήγορα μια απόφαση. Όλα συμβαίνουν με μεγάλη ταχύτητα και έτσι δεν το αντιλαμβανόμαστε στο συνειδητό επίπεδο. Το μόνο που αντιλαμβανόμαστε άμεσα, είναι ένα γενικό αίσθημα ότι κάτι είναι σωστό ή λάθος ή ότι μας αρέσει ή δεν μας αρέσει ή ότι κάτι κακό συμβαίνει ή όχι.  

Συνήθως, η πραγματική διαίσθηση παρατηρείται στους ανθρώπους όταν βρίσκονται κάτω από μεγάλη πίεση χρόνου, σε καταστάσεις υπερφόρτωσης από πληροφορίες ή όταν βρίσκονται σε μεγάλο και άμεσο κίνδυνο. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η συνειδητή ανάλυση των καταστάσεων είναι δύσκολη έως αδύνατη.

Ως παράδειγμα αναφέρεται η περίπτωση ενός οδηγού αγωνιστικού αυτοκινήτου Φόρμουλας 1 που φρέναρε απότομα όταν κόντευε σε στροφή του δρόμου χωρίς καλά να καταλάβει γιατί το έκανε. Η αστραπιαία υποσυνείδητη αυτή αντίδραση, του έσωσε τη ζωή διότι έτσι δεν κτύπησε σε ένα σωρό αυτοκινήτων που ήταν μαζεμένα μετά από τη στροφή εξαιτίας προβλημάτων που προηγήθηκαν. Ο οδηγός δεν μπορούσε να εξηγήσει γιατί φρέναρε απότομα. Απλά δήλωσε ότι η ανάγκη που ένιωσε για να σταματήσει, ήταν πιο έντονη από την επιθυμία του να κερδίσει την κούρσα. Μετά από αυτό το περίεργο αλλά και ιδιαίτερα ενδιαφέρον φαινόμενο, ο οδηγός εξετάστηκε από ψυχολόγους. Του έδειξαν ένα βίντεο της κούρσας για να μπορέσει να βιώσει ξανά το γεγονός. Εκ των υστέρων, αντιλήφθηκε ότι οι πολυάριθμοι θεατές που κανονικά θα τον κοίταζαν και θα τον χειροκροτούσαν ενώ έφθανε στην στροφή, είχαν το βλέμμα στραμμένο προς την άλλη κατεύθυνση. Επίσης το βλέμμα τους ήταν ακίνητο και παγωμένο γεγονός που ήταν ασυνήθιστο. Αυτό ήταν η πληροφόρηση κλειδί που πολύ γρήγορα επεξεργάστηκε ο εγκέφαλος του κάνοντας τον να αποφασίσει ότι κάτι δεν πήγαινε καλά και έτσι φρέναρε απότομα αλλά έγκαιρα. Η διαίσθηση αυτή, του έσωσε τη ζωή.

Οι Βρετανοί ερευνητές πιστεύουν ότι όλες οι εμπειρίες διαισθήσεων ή έντονων προαισθήσεων, βασίζονται στη στιγμιαία αξιολόγηση τέτοιων εξωτερικών και εσωτερικών ερεθισμών που δέχεται ο εγκέφαλος. Όμως δεν εκφράζουν οποιαδήποτε υπόθεση σχετικά με το εάν οι αποφάσεις που λαμβάνονται με βάση τη διαίσθηση είναι οι ορθές ή όχι.

Είναι σαφές ότι οι άνθρωποι χρειάζονται τους συνειδητούς και τους μη συνειδητούς μηχανισμούς σκέψεων. Στην πράξη, είναι πιθανόν ότι η πρώτη κατηγορία δεν είναι καλύτερη από τη δεύτερη.

Η σημασία της διαίσθησης είναι μεγάλη σε πολλούς τομείς των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Στον τομέα των επιχειρήσεων, πολλοί εκτελεστικοί διευθυντές δηλώνουν ότι χρησιμοποιούν τη διαίσθηση τους περισσότερο από τις διεξοδικές, προσεκτικές αναλύσεις όταν χρειάζεται μια γρήγορη απόφαση. 

Βλέπουμε λοιπόν ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να καταλάβουμε καλύτερα τους μηχανισμούς των διαισθήσεων ή ισχυρών προαισθήσεων που μας οδηγούν στο να παίρνουμε γρήγορες αποφάσεις κάτω από δύσκολες, απαιτητικές ή απειλητικές συνθήκες.

Κατανοώντας καλύτερα τους ψυχολογικούς μηχανισμούς των διαισθήσεων, θα είμαστε καλύτερα σε θέση να εκμεταλλευόμαστε πλήρως τις δυνατότητες που μας προσφέρουν σε πολλούς τομείς δραστηριοτήτων είτε ως άτομα είτε ως οργανωμένα σύνολα.